ساختار ساز سه تار
یکی از اصیل ترین سازهای ایرانی که جز سازهای زهی و مضرابی طبقه بندی میشود ساز سه تار است. این ساز با ناخن انگشت اشاره دست راست نواخته میشود. سه تار از ۴ سیم فولادی و برنجی ساخته میشود. این ساز از ۲۶ پرده متحرک از روهد حیوانات و ابریشم تشکیل شده. سازهای هم خانواده سه تار دوتار و تنبور هستند. البته سه تارهای امروزی به دوتار شباهت بیشتری دارند. از مزیتهای مهمش یتوان به این مورد اشاره کرد که برای هر دستگاه موسیقی کوک ویژه ای دارد. نواختن ساز سه تار به این صورت است که نوازنده روی زمین یا صندلی مینشیند. سپس کاسه سه تار را روی پای خود گذاشته و با انگشتان دست چپ سه تار را در دستان خود میگیرد. بعد شروع به نواختن این ساز با دست راست خود و توسط ضربه زدن به سیم های آن میکند.
آموزش سه تار
نحوه استفاده از سه تار
معمولاً برای نوازندگی 3 تار فقط انگشتان اشاره، میانی، حلقه و در بعضی موارد انگشت کوچک دست چپ استفاده می‌شوند . اما در آثار استادان، استفاده از انگشت شست برای پرده‌گیری روی سیم بم نیز کاربرد دارد. همچنین خشن کردن صدا میتوان به خرک زخمه هایی در حین نوازندگی واردد کرد. با انجام این کار نزدیک به گلوی ساز، صدایی نرم و ملایم و اصطلاحاً پخته‌تر تولید میشود. بدنه ساز سه تار به طور معمول از جنس چوب گردو یا توت ساخته میشود. بدنه و صفحه و دسته آن را از جنس برنج یا فولاد میسازند. از استخوان برای تزئینات دسته، شیطانک و گاهی اوقات سیم‌گیر استفاده میشود.
تاریخچه سیم سوم ساز سه تار
سه‌تار از خانوادهٔ تنبور ( آموزش تنبور ) است اما امروزه از نگاه روش نواختن و شکل دسته و تکنیک‌ها بسیار به تار نزدیک است البته در اموزش تار هم این موارد صدق می کند. سه‌تار در گذشته سه سیم داشته و اکنون چهار سیم دارد. سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و هم‌زمان نواخته می‌شوند و مجموعهٔ آن دو را معمولاً سیم «بم» می‌نامند. با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را درک کرده و سه‌تارهای امروزی دارای چهار سیم هستند. این سیم از نظر تاریخی چهارمین سیمی‌است که روی ساز قرار گرفته، ولی در ترتیب قرارگیری سیم‌ها از پایین به بالا سیم سوم است. سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی از ابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار درویشی به نام مشتاق علی شاه به این ساز افزوده است. ساز سه‌تار به علت ویژگی صوتی خاص خود و صدای ظریفش، همواره مورد توجه صوفیان بوده است.
