پیش از اینکه به ساز نی هفت بند بپردازیم باید اندکی با ساز نی آشنا شویم. نی در موسیقی ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و از جمله معدود سازهای بادی است که از قدیم الایام به همین شکل استفاده میشده است. علت این موضوع را در دو چیز میتوان دریافت. یکی اینکه نوازندگان نی در طی دوره های متمادی نواختن این ساز را سینه به سینه منتقل کرده اند و در زنده نگه داشتن این ساز نهایت تلاش و کوشش خود را به کار بسته اند.
آموزش تنبک در آموزشگاه فردوس
آموزش آنلاین تنبک در آموزشگاه فردوس
دوم اینکه این ساز به خاطر فرم و صدای خاص خود میتوان اکثر آهنگ هایی که در موسیقی ایرانی است را اجرا کرد. همچنین صدای این ساز به گونه ای است که میتوان آن را انواع سازهای دیگر ترکیب کرد. از دوران قدیم نی به شیوه های مختلفی ساخته میشد. بعضی از انواع آن بلند و بعضی دیگر کوتاه بودند. بعضی ۶ یا ۷ یا ۹ سوراخ داشتند.
میتوان گفت نی هفت بند امروزه پر کاربرد ترین انواع نی در ایران است. نی هفت بند ۶ سوراخ و ۶ گره و ۷ بند دارد. از این میان ۵ سوراخ آن در جلو ساز و یک سوراخ آن در پشت ساز قرار دارد. علت آن هم این است که هنگام گرفتن نی هفت بند در دست به راحتی با انگشت شصت سوراخ پشتی را مهار کرد.
از نظر اندازه نی هفت بند در ۱۳ الگو ساخته میشود. DOکوک بلندترین نی است و به صورت فواصل کروماتیک تا اکتاو بعد یعنی نی DOکوک کوچک که کوتاه ترین نی است،ساخته می شود. این الگوها و تفاوت اندازه ها به این دلیل است که نی امکان کوک کردن ندارد. در حقیقت تغییر ابعاد این ساز مانند سفت یا شل کردن سیم های یک ساز زهی عمل میکند. به این منظور هرچه نی هفت بند ما بلندتر باشد صدای تولید شده از ان بم تر و هرچه کوتاهتر باشد صدای زیرتری تولید میکند.
تولید صدا توسط ساز نی هفت بند نیز به دو شیوه انجام میشود. یکی اینکه نوازنده نی را بصورت مایل روی لب خود قرار میدهد. به این صورت روزنه ای بین دو لب نوازنده ایجاد میشود که برخورد هوای این روزنه با تیغه نی صدا تولید میکند. این روش را فرم لبی مینامند. روش دیگری وجود دارد که همانند شیوه لبی است اما تفاوت آن این است که تیغه نی بین دو دندان نوازنده قرار میگیرد. در این حالت بین سقف ددهان و زبان نوازنده روزنه ایجاد میشود. به این سبک فرم دندانی میگویند. بهتر است بدانید که فرم لبی بیشتر بین عشایر و محلی ها رواج دارد. این روش صدایی بلندتر از حالت طبیعی و گاهی همراه ناخالصی تولید میکند. فرم دندانی قدمت کمتری دارد احتمال میرود که در اولین بار توسط نوازندگان اصفهان ابداع شده باشد. نوازندگی با هر یک از این دو شیوه نسبت به یکدیگر معایب و محاسن خاص خود را دارد. هر چند شیوه دندانی روش متداول در بین نوازندگان حرفه ای نی است. ولی این موضوع را نباید دلیل بر نفی محاسن شیوه لبی در نوازندگی دانست.
