آشنایی با ساز یوکوله له (Ukulele)

ساز یوکوله له نوعی ساز زهی از خانواده گیتار است که تاریخچه آن به قرن نوزده میلادی و جزیره زیبای هاوایی بر می گردد. ویژگی هایی که باعث خاص بودن و منحصر به فرد شدن این ساز می شوند، اندازه کوچک، ظاهر زیبا و همین طور یادگیری آسان هستند. نام این ساز به معنای کک یا حشره و یا پرنده می باشد. دلیل این نامگذاری نیز صدای دلنشین و اندازه کوچک ساز یوکللی است. در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد این ساز بیش تر بدانیم.

یوکللی چیست؟

یوکللی نوعی ساز است که جزء انواع گیتار ها دسته بندی می شود. انواع مختلف این ساز به صورت چهار سیم تولید می شوند و در بیش تر اوقات جنس این سیم ها نایلونی هستند. گاهی نیز ساز هایی ساخته می شوند که سیم های آن از جنس روده گوسفند است. در قرن ۱۹ میلادی مهاجرینی که از پرتغال مهاجرت کرده بودند، سازی به نام ماشتی را با خود به جزیره هاوایی آوردند. یوکوله له Ukulele بعد ها از روی ساز ماشتی ساخته شد و به تدریج در آمریکا و دیگر کشور های جهان عرضه و شناخته شد.

ساختار ظاهری ساز یوکللی همانند یک گیتار با سایز کوچک تر است. البته Ukulele در چند مدل اصلی ساخته شده و به بازار عرضه می شود. ویژگی که این انواع مختلف را از هم متمایز می کند، اندازه و سایز آن است. در واقع هر چه سایز و اندازه این ساز بزرگتر شود، گرمی و حجم صدای تولید شده توسط آن نیز زیاد خواهد شد.

در بین مطالعات خود ممکن است کلاس گیتار با کلماتی همچون یوکللی، یوکوله له، اوکولیلی، یوکلیلی و یا اوکوله له در وصف این ساز مواجه شده باشید. اگرچه تمام این تلفظ ها ممکن است صحیح باشند اما در کشور ما تلفظ یوکللی رایج بوده و به دلیل آسان  تر بودن این تلفظ مردم بیش تر از آن استفاده می کنند. اما لازم است بدانید که دیگر تلفظ های آن نیز غلط نبوده و شاید در کشور های دیگر مورد استفاده قرار بگیرند.

آناتومی ساز یوکللی

حتما با ساختار گیتار ها آشنایی دارید. گیتار ها از سه قسمت اصلی شامل بدنه، گردنه و فلز آلات تشکیل شده اند. یوکللی ها نیز همانند گیتار ها از این سه قسمت اصلی یعنی بدنه، گردنه و فلزآلات تشکیل شده اند. در ادامه هر کدام از این قسمت ها را به صورت اجمالی مرور خواهیم کرد.

• بدنه یوکللی

بدنه این ساز شبیه بدنه یک گیتار از نوع کلاسیک می باشد که از نظر اندازه و متریال مورد استفاده متفاوت خواهد بود. اما همان طور که در قسمت های قبل گفته شد شکل کلی آن شبیه یک گیتار با سایز کوچک تر است.

• گردنه یوکللی

این قسمت از ساز یوکوله له دارای اندازه و طولی کوتاه می باشد. به طور میانگین اندازه گردنه در این ساز حدود ۲۱ اینچ است، اما این اندازه با توجه به نوع یوکللی و اندازه کلی آن متغیر است.

• رشته های یوکللی

دانستن طول رشته ها و همچنین دانستن این که این رشته ها دقیقا برای چه کاری تنظیم و ساخته شده اند، دو عامل مهم در هنگام انتخاب رشته برای این ساز خواهد بود.

• سخت افزار یوکللی

گرچه استفاده از واژه سخت افزار برای آن چیزی که می خواهیم مورد بررسی قرار دهیم، مقداری سنگین است، اما به طور کلی کاربردی ترین واژه برای این موضوع می باشد. در واقع منظور از سخت افزار همان پل، مهره، زین و ماشین آلات تنظیم در ساز یوکللی ما است.

همان طور که می دانید موارد بررسی شده جزو قسمت های اصلی گیتار ها نیز محسوب می شوند و تقریبا می توان آن ها را مولفه های مشابه در نظر گرفت. این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که پل و دستگاه های تنظیم از نظر عملی و کارکردی در ساز یوکللی مهم ترین قسمت ها در آن هستند. در حقیقت اگر پل و یا دستگاه های تنظیم کیفیت پایینی داشته باشند، فرد با مشکلات و دردسر هایی روبرو خواهد شد، همان طور که هنگام استفاده از یک گیتار با پل بی کیفیت و معیوب دچار مشکل خواهد شد.

نواختن یوکوله له

همان طور که می دانید روش نواختن، روش دست گرفتن ساز و همچنین نحوه نشستن هنگام نواختن و هنگام استفاده از هر سازی، امر بسیار مهمی در نوازندگی است که روش صحیح انجام آن ها جلوه جذاب تر و بهتری را در نظر تماشاچی به وجود خواهد آورد. هنگام نواختن ساز یوکوله له نوازنده می بایست پای راست خود را روی پای چپ قرار دهد و قسمت انتهایی ساز را به روی ران پا گذاشته و نواختن را شروع کند. البته اگر نوازنده چپ دست باشد، لازم است که پای چپ روی پای راست قرار گیرد و به نوعی نوع نشستن برعکس خواهد شد.

دست شما باید به گونه ای روی ساز قرار بگیرد که ساعد دست هم راستا با دسته ساز و روی خرک جای گرفته باشد. محل اتصال دسته و بدنه ساز یعنی بالاتر از سوراخ یوکللی، محل صحیح ضربه زدن به سیم ها برای نواختن آهنگ است. طریقه صحیح استفاده از انگشتان و قرار گیری آن ها بر روی ساز تقریبا مشابه گیتار بوده و تفاوت چندانی ندارد.

البته، انتظار نداشته باشید که تنها با خواندن توضیحات درباره نحوه گرفتن یوکللی در این صفحه یا صفحات دیگر، قادر باشید طرز صحیح نشستن هنگام نواختن یوکوله له را اجرا کنید. آموزش یوکو له له نیز مانند هر ساز دیگری، ملزم به اختصاص زمان مناسب و مشورت کردن و یاد گرفتن از استاد حرفه ای و مجرب است.

تاریخچه و پیشینه یوکوله له

برای افرادی که آگاهی دارند واژه موسیقی هاوایی، یادآور ساز Ukulele است. این نام در هاوایی به معنای پرش کک یا حشره است که احتمال می رود دلیل این نامگذاری حرکت سریع انگشتان فرد نوازنده بر روی سیم های این ساز باشد. در برخی منابع نیز گفته شده دلیل این نامگذاری ظاهر کوچک یوکوله له است. در برخی افسانه ها نیز اسم مستعار ادوارد ویلیام پرویس یکی از سربازان دیوید کالاکائوآ را یوکللی می دانند. این شخص به دلیل قد کوتاه و جثه ریزی که داشت حرکات بامزه و خنده دار زیادی را نمایش می داد و همچنین مهارت نوازندگی بالای او باعث شده بود که این نام را برای او انتخاب کنند.

یوکوله له تقریبا در سال ۱۸۸۰ یعنی دهه ۸۰ قرن ۱۹ میلادی گسترش یافت و به کشور های مختلف جهان عرضه شد و در حقیقت تاریخچه یوکللی به این زمان برمی گردد. این ساز توانست محبوبیت زیادی را در بین مردم کسب کند. البته این ساز هنوز هم برای بسیاری از افراد ناشناخته است، اما با این حال افراد زیادی وجود دارند که برای خرید یوکوله له اقدام می کنند.

ساخت و روی کار آمدن یوکوله له

جالب است بدانید که ساخت این ساز با الهام از ساز هایی از قبیل ماشتی، تیمپل، کاواکینیو و راخائو بوده است. همان طور که گفته شد مهاجرین پرتغالی که به جزیره هاوایی آمده بودند، با استفاده از این ساز در هنگام شب برای مردم هاوایی کنسرت برپا کرده و آن ها را تا حدودی با این ساز ها آشنا کردند. مردم محلی به سرعت تحت تاثیر قرار گرفته و شیفته این ساز شدند، به گونه ای که پرتغالی های مهاجر شغل نجاری را برگزیده و در کنار تولید مبلمان و دیگر وسایل آلات موسیقی و یوکللی های جذاب برای مردم محلی می ساختند.

نکته ای که حائز اهمیت است این بود که کالاکائوآ پادشاه هاوایی به شدت به صدای ساز یوکوله له علاقه داشت و حمایت های زیادی را از این ساز به عمل آورد و همین کار او سبب این شد که این ساز جای منحصر به فردی را در بین ساز های مورد استفاده در دورهمی های سلطنتی پیدا کند و به نوعی از این طریق مشهور و معروف شد.

اولین سازنده و مخترع یوکللی

یکی نخستین تولید کنندگان این ساز، محبوب کمپانی کاماکا یوکللی بوده است که موسس آن فردی به نام ساموئل کاماکا می باشد. این فرد در ابتدا شاگرد و کارآموز یکی از مهاجرین پرتغالی ساکن هاوایی بود و پس از مدتی توانست فروشگاه کوچک خود را با نام یوکللی کاماکا و محصولات گیتار در زیر زمین خانه اش راه اندازی کند. بعد از آن در سال ۱۹۲۷ نوع جدیدی از این ساز توسط کاماکا ساخته شد که صدای زیبا تر و جا افتاده تری نسبت به انواع یوکوله له های قبلی داشت.

جالب است بدانید که در سال ۱۹۲۸ حق ثبت اختراع این نوع از یوکللی به کاماکا داده شد، چرا که ساختار محبوب و زیبای این ساز که شبیه آناناس بود به سرعت جای خود را در دنیا پیدا کرده و خود را در دل مردم جا کرده بود. امروزه این کمپانی یکی از معروف ترین و مشهور ترین کمپانی های تولید این ساز است و نوازندگان مشهوری همچون جیک شیمابوکورو و جرج هریسون از گروه بیتلز برای خرید یوکوله له به این کمپانی مراجعه می کنند.

 

انواع اصلی و رایج یوکللی

اکنون که تا حدودی با این ساز آشنا شدید خوب است انواع یوکللی را نیز بشناسید. این ساز انواع مختلفی دارد که مهم ترین عامل متمایز کننده آن ها از یکدیگر، طول سیم ها و به عبارتی فاصله ی شیطانک تا پل و همچنین طول کلی ساز است. همان طور که گفتیم، تفاوت سایز سیم و همین طور طول کلی ساز، باعث ایجاد تغییراتی در صدای ساز یوکوله له خواهد شد. به این ترتیب که هر چه اندازه و سایز آن بزرگتر باشد صدای گرم تر و پر حجم تری را خواهیم داشت.

چهار نوع اصلی این ساز یوکللی سوپرانو، کنسرت، تنور و باریتون هستند که در ادامه آن ها را مورد بررسی قرار می دهیم تا بیش تر با آن ها آشنا شوید.

یوکللی سوپرانو، نوع استاندارد این ساز در هاوایی است و پس از نوع پاکت و سوپرانینو، کوچک ترین مدل این ساز است. به همین دلیل توصیه شده که برای خرید یوکللی این مدل را انتخاب کنید و اگر قصد این را دارید که در آموزشگاه موسیقی به یادگیری این ساز بپردازید، انتخاب این نوع از یوکوله له بسیار مناسب خواهد بود.

نوع کنسرت، در حقیقت، نسخه پیشرفته تر و ارتقا یافته سوپرانو است که در سال ۱۹۲۰ ساخته شد. این ساز مقداری بزرگ تر از سوپرانو است و در نتیجه صدای گرم تری نسبت به آن دارد. کمی بعد از روی کار آمدن کنسرت، یوکللی تنور ساخته شد که حجم و اندازه آن از مدل های قبلی بیش تر بود و به همین خاطر صدای بهتری نیز داشت. مدل باریتون نیز در سال ۱۹۴۰ مدتی پس از ساخته شدن نوع تنور، ساخته و به بازار عرضه شد.

خصوصیات انواع اصلی یوکوله له

• یوکللی سوپرانو

این نوع از ساز  Ukulele، استاندارد یا یوکللی نیز نامیده می شود. اندازه این ساز به حدود ۵۳ سانتی متر می رسد و فاصله پل تا سر دسته ۳۳ سانتی متر است. این ساز به تعداد ۱۲ تا ۱۵ تا فرت داشته و کوک آن شامل سل، دو، می، لا است.

• یوکللی کنسرت

این نوع از این ساز به نام آلتو نیز معروف است و گاهی به این نام خوانده می شود. اندازه آن ۵۸ سانتی متر و طول آن یعنی از سردسته تا پل به ۳۸ سانتی متر می رسد. تعداد فرت های آن نیز از نوع سوپرانو بیش تر بوده و حدود ۱۵ تا ۱۸ تا فرت را داراست. کوک کنسرت نیز سل، دو، می، لا می باشد.

• یوکللی تنور

تارو پچ و یا لیلیئو نام هایی هستند که گاهی افراد نوع تنور را به این نام ها می خوانند. اندازه کلی یوکوله له تنور ۶۶ سانتی متر است و فاصله سردسته تا پل نیز در آن به ۴۳ سانتی متر می رسد. تعداد فرت های آن ۱۷ تا ۱۹ عدد بوده و کوک آن نیز به این ترتیب است: سل، دو، می، لا

• یوکللی باریتون

باریتون نیز یکی از انواع ساز های اصلی یوکوله له است که به نام های باری، تاروپچ و همچنین باری یوک خوانده می شود. اندازه این مدل به طور تقریبی ۷۴ سانتی متر بوده و طول آن ۴۸ سانتی متر می باشد. تعداد فرت های آن ۱۸ تا ۲۱ و کوک آن به صورت ر، سل، سی، می، می باشد.

انواع دیگر یوکوله له

علاوه بر چهار سایز و مدل اصلی که نام برده و بررسی کردیم، ساز Ukulele مدل های دیگری نیز دارد که کم تر رایج هستند. پاکت، باس و کنترباس از مدل های دیگر این ساز هستند که در ادامه مورد بررسی قرار گرفته اند.

• یوکللی پاکت

یوکوله له پاکت یا جیبی را با نام های پیکولو، سوپرانیسیمو و سوپرانینو نیز می نامند. این نوع اندازه ای حدود ۴۱ سانتی متر و طول تقریبی ۲۸ سانتی متر را داراست. تعداد فرت ها نیز در این ساز ۱۰ تا ۱۲ تا می باشد.

• یوکللی باس

این نوع معروف از یوکللی، به طور کلی کلی ۷۶ سانتی متر طول داشته و اندازه سر دسته تا پل در آن به ۵۱ سانتی متر می رسد. تعداد فرت های آن نیز ۱۶ تا ۱۸ فرت است و این مدل در سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ به عنوان جدید ترین  مدل های یوکوله له شناخته شده اند.

• یوکللی کنترباس

یوکللی کنترباس، علاوه بر یوباس، رامبلر نیز خوانده می شود. اندازه آن ۸۱ سانتی متر و طول سر دسته تا پل در آن به ۵۱ سانتی متر می رسد. تعداد فرت ها در این مدل ۱۶ تا است. این مدل نیز مانند باس در سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ به عنوان جدیدترین مدل یوکللی شناخته شده است.

نوازندگان مشهور یوکوله له

همان طور که می دانید با استفاده از یوکللی، همانند دیگر ساز های موجود در جهان می توان به سبک های مختلف، آهنگ های متنوعی را نواخته و به مردم عرضه داشت. برخی از نوازندگان این ساز محبوب، ساز Ukulele را به عنوان ساز اصلی خود انتخاب کرده و برخی نیز آن را در کنار ساز های اصلی خود می نوازند. نوازندگان مشهوری وجود دارند که نواختن یوکوله له از کار های محبوبشان است. برخی از آن ها را در ادامه نام برده و معرفی کرده ایم.

ایزرائیل کاماکاویوُله: این نوازنده مشهور اهل هاوایی است و به ایز مشهور است، این نوازنده با آهنگ بر فراز رنگین کمان به شهرت جهانی دست یافت.

کلیف ادواردز: این نوازنده مشهور به نوعی پدرخوانده نوازندگی ساز یوکللی است و به یوکولیلی آیک معروف است. این نوازنده در دهه ۲۰ و ۳۰ میلادی در اوج شهرت خود به سر می برد و هم اکنون نیز طرفداران زیادی دارد.

ارکستر یوکللی بریتانیا: یکی از معروف ترین و مشهور ترین گروه های نوازنده این ساز در کل دنیا هستند که قطعه های مختلف و جذابی را همراه با سبک های متنوع و خاص اجرا کرده اند.

ادی کامائی: این خواننده معروف علاوه بر خوانندگی، آهنگ سازی و همین طور نوازندگی با یوکوله له را نیز انجام می داد و تولید کننده سینما نیز بود.

جیک شیمابوکورو: جالب است بدانید که این نوازنده قبل از شهرتش ویدیویی در یوتیوب بارگذاری کرد که زمینه ساز شهرت و معروف شدن او شد و در واقع با معروف شدن ویدئو اش در یوتیوب در بین مردم شناخته شد.

علاوه بر نوازندگانی که نام بردیم، نوازندگان مشهور دیگری نیز هستند که به آن ها نیز می توان اشاره کرد. جیمز هیل، جان کینگ، روی اسمک، تاینی تیم، ادی ودر،جرج هریسون و غیره از این دست نوازندگان هستند.

برند های معروف یوکللی

برای ساخت ساز یوکوله له روش های مختلفی وجود دارد، علاوه بر این مواد اولیه زیادی نیز وجود دارند که می توان برای ساخت این ساز از آن ها استفاده کرد. نوع مواد استفاده شده  و نوع چوبی و دیگر موادی که به کار گرفته می شوند و همچنین تکنیک هایی که هنگام ساخت اجرا می شوند تاثیر زیادی بر روی نوع صدا و حجم و گرمی آن خواهند داشت. برند های مشهوری در دنیا ساختن این ساز را بر عهده دارند که معمولا سایز ها و کیفیت های مختلف آن را ساخته و به بازار ها عرضه می کنند.

کمپانی کالا یکی از معروف ترین شرکت های برند یوکللی است که این ساز را در کیفیت های بسیار بالا تولید می کند.

لونا نیز یکی دیگر از کمپانی های معروف سازنده این ساز است که با طرح و نقش های زیبای روی محصولات خود توانسته است مشتریان زیادی را جذب خود کند.

ماهالو یکی از شرکت های معروفی است که در کنار محصولات با کیفیت که قیمت بالایی نیز دارند، محصولات ارزان تر با کیفیت نیز تولید می کند.

فندر کمپانی قدیمی و معروف تولید کننده گیتار است که در کنار این محصول یوکللی نیز می سازد.

کوردوبا کمپانی تولید کننده گیتار است که به خاطر کیفیت بالای گیتار هایش شهرت جهانی دارد. یوکللی های ساخت این کمپانی معروف صدای بسیار زیبایی دارند و ظاهر کلاسیک آن ها نیز در جذب مشتریان بی تاثیر نبوده است.

لانیکای، اسکار اشمیت، کانیلئا، مارتین، کاماکا و همچنین ساوتوت از دیگر برند های معروف و شناخته شده سازنده این ساز در جهان هستند.

تفاوت گیتار و یوکللی

شاید در نگاه اول احساس کنید که گیتار و ساز یوکللی تنها در اندازه متفاوت هستند. اما باید بگوییم که این دو ساز علاوه بر اندازه کلی در نوع صدای خروجی، تعداد سیم ها و همینطور کوک ساز نیز تفاوت هایی دارند و با وجود شباهت های زیادی که در ظاهر این دو ساز دیده می شود، نمی توانیم تنها اندازه را تفاوت این دو ساز در نظر بگیریم. برای مثال گیتار دارای ۶ سیم می باشد، در حالی که Ukulele در ساختار خود ۴ سیم دارد، یا این که گیتار به واسطه اندازه بزرگ تر آن دارای صدایی حجیم تر و گرم تر است. با وجود این تفاوت ها معمولا از نظر نواختن این دو ساز مشابه یکدیگر هستند و اکورد های مشابه و یکسانی برای این دو نوشته شده و استفاده می شود.

نگهداری از یوکللی

مراقبت و نگهداری صحیح و درست هر وسیله ای باعث افزایش عمر مفید و کاهش افت و پایین آمدن کیفیت آن خواهد شد. به طور قطعی، یوکللی همانند هر وسیله و ساز دیگری نیازمند مراقبت صحیح و مداوم بوده و باید در نگهداری از آن برخی نکات رعایت شوند. در ادامه برخی از این نکات طلایی که اجرای آن ها باعث افزایش عمر و حفظ کیفیت مطلوب ساز خواهد شد را بررسی کرده ایم.

اکثر آلات موسیقی و ساز های جهان به خصوص ساز های زهی از جمله یوکوله له به رطوبت به مقدار زیاد حساسیت دارند و برای آن ها آسیب زا خواهد بود، بنابراین توصیه می شود که تا حد امکان ساز را از رطوبت شدید دور نگه داشته و محافظت کنید.

ایجاد خط و خش، ترک خوردگی و یا شکستگی در ساز باعث کاهش عمر دستگاه شما خواهد شد، برای همین منظور، نیاز است که ساز مورد نظر را از ضربه خوردن و آسیب های احتمالی حفظ کنید.

علاوه بر موارد ذکر شده، توصیه می شود هر دو هفته یک بار بدنه و سیم های ساز را با استفاده از دستمال خشک و به دور از رطوبت تمیز کنید.

همچنین نیاز است که با فاصله ۶ ماه یک بار سیم های ساز یوکللی همانند دیگر ساز های زهی تعویض شوند.

در نهایت نیز بهتر است برای حفظ دستگاه از آسیب های احتمالی بهتر است پس از استفاده و تمرین نوازندگی آن را داخل هارد کیس آن قرار دهید. همچنین ثابت شده استفاده از پد های الکلی در داخل هارد کیس برای افزایش طول عمر آن مفید خواهد بود.

جمع بندی و سخن پایانی

آن چه از مطالعه و تحلیل این مقاله به دست آوردیم آشنایی کامل با نوعی ساز به نام یوکللی بود. همانطور که مطالعه کردید این ساز شبیه گیتار اما در سایز کوچک تر است و صدای زیبایی نیز دارد. در ادامه با انواع و خصوصیات آن و همچنین با برند های معروف آن آشنا شدید و دانستید که بهترین برند ها و کمپانی ها برای خرید یوکوله له کدام شرکت ها هستند. علاوه بر آن با نوازندگان مشهور این ساز آشنا شدید. اکنون اگر قصد دارید برای یادگیری نواختن با این ساز به آموزشگاه موسیقی بروید، سبک های مختلف نوازندگان این ساز را برای آموزش یوکللی مدنظر داشته باشید.