رباب یکی از قدیمی ترین و زیباترین سازهای موسیقی سنتی است که صدایی دلنشین و خاص دارد. این ساز نه تنها در کنسرت ها، بلکه در بسیاری از مراسم های فرهنگی نیز دیده میشود. اجزای ساز رباب چیست؟ در این مقاله، ساختار، تاریخچه و انواع، ساز رباب را بررسی خواهیم کرد.
اگر هنرجو کلاس سنتور هستید خوب است بدانید رباب، یک ساز زهی مضرابی است که با ضربه زدن به سیم های آن نواخته می شود. این ساز حدود ۹۵ سانتی متر طول دارد و از چند بخش اصلی ساخته شده که هرکدام در تولید صدای آن نقش مهمی دارند:
کاسه:
این قسمت مهم ترین بخش ساز است که صدای اصلی از آن تولید می شود. کاسه رباب معمولاً از چوب گردو یا توت ساخته می شود و می تواند اندازه های مختلفی داشته باشد.
دسته:
دسته ساز رباب چیست؟ از چوب ساخته شده و اغلب ۱۰ پرده دارد که نوازنده با استفاده از آن ها می تواند احساسات مختلفی را در موسیقی خود بیان کند.
خرک و سیم ها:
خرک که در وسط دسته قرار دارد، سیم ها را نگه می دارد. این ساز سه سیم دارد که از روده حیوانات یا نایلون ساخته شده اند. نوازنده با ضربه زدن به سیم ها توسط مضراب، صدای خاص رباب را تولید می کند.
تاریخچه ساز رباب
در گذشته، رباب سازی زهی بود که با آرشه نواخته می شد و به آن رواوه می گفتند. این ساز فقط دو سیم داشت. اما به تدریج، رباب تغییرات زیادی کرد. رباب های امروزی دیگر با آرشه نواخته نمی شوند، بلکه با مضراب یا ناخن نواخته می شوند. همچنین، تعداد سیم های آن به شش افزایش یافته که باعث شده صدایی غنی تر و کامل تر داشته باشد
رباب فقط یک ساز نیست، بلکه نمادی از فرهنگ ایران است. هر نت آن یک داستان را روایت می کند و با هر آوایی که از آن بیرون می آید، یادآور خاطرات گذشته است. به همین دلیل، رباب همیشه به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند در موسیقی ایرانی شناخته می شود.
در کنار این سازهای سنتی سازهای منحصر به فردتری مثل ساز ترمین وجود دارد . ساز ترمین چیست ؟ سازی است که برای تولید صدا نیازی به لمس آن نیست. این ساز با استفاده از دو آنتن حساس به تغییرات میدان مغناطیسی، تنها از طریق حرکت دست‌های نوازنده در هوا صدا تولید می‌کند. برخلاف سایر سازها که به فیزیک و ساختار مکانیکی متکی هستند، ترمین به صورت کاملاً دیجیتال عمل کرده و نوازنده باید با دقت و تسلط خاصی بر حرکات دست خود، نت‌ها را در فضای هوا پیدا کند. این ویژگی ترمین را به ساز پیچیده‌ای تبدیل می‌کند که تمرین و مهارت فراوان برای نوازندگی نیاز دارد. در کنار سایر سازهای موسیقی، ترمین به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود در دسته سازهای الکترونیک و تجربی قرار می‌گیرد و اغلب در موسیقی‌های فیلم، آواهای تجربی و صداهای جادویی کاربرد دارد.
انواع ساز رباب
اگر به مناطق مختلف ایران سفر کنید، حتماً با ساز رباب آشنا خواهید شد. این ساز قدیمی و زیبا در نقاط مختلف کشور به اشکال متفاوتی نواخته می شود. انواع ساز رباب چیست؟
رباب هجده تار:
این نوع رباب در بلوچستان، افغانستان و کشورهای اطراف آن رایج است. صدای آن عمیق و بم است و بیشتر در مراسم های مذهبی یا جشن ها دیده میشود. کاربرد این ساز رباب چیست؟ هم برای نواختن تکی و هم در گروه های موسیقی به کار می رود.
رباب پنج تار:
معروف ترین نوع ساز رباب چیست؟ 5 تار که در منطقه سراوان بلوچستان شناخته شده است. صدای آن ملایم و آرام بخش است. رباب پنج تار معمولاً همراه با خواننده استفاده می شود و فضایی معنوی و دوستانه ایجاد می کند. به همین دلیل، در محافل خانوادگی و دوستانه بسیار محبوب است.
صدای ساز رباب چگونه است
ساز رباب یکی از زیباترین سازهای سنتی ایرانی است که معمولاً ۶ سیم دارد. در گذشته سیم های آن از روده حیوانات ساخته می شدند، اما امروزه از پلاستیک هم استفاده می شود. وسعت صدای رباب حدود یک و نیم اکتاو است. بنابراین هم می تواند صدای شاد تولید کند و هم غمگین.
نحوه نواختن ساز رباب چیست؟ این ساز به دو روش نواخته می شود. در بعضی مناطق با آرشه (مثل کمانچه) و به صورت عمودی نواخته می شود که صدایی عمیق تر دارد. اما در شهرهای بزرگ تر معمولاً با مضراب (مثل تار) و به صورت افقی نواخته می شود که صدایی متفاوت و جذاب تولید می کند.
تفاوت رباب و عود
رباب و عود هر دو سازهای زهی هستند. شاید در نگاه اول شبیه به نظر برسند، اما تفاوت های زیادی با هم دارند که در جدول زیر می توانید مشاهده کنید:
| فاکتور | رباب | عود |
| ریشه یابی | نام ایرانی | نام عربی |
| کاسه | کاسه کوچک تر | کاسه بزرگ تر و تخت تر |
| دسته | دسته بلندتر | دسته کوتاه تر |
| صدای ساز | نرم و ملایم | صدای قوی و پرطنین |
| کاربرد | در موسیقی ایرانی و مراسم سنتی | در موسیقی عربی |
قیمت ساز رباب چقدر است
موقع خرید ساز رباب، حتماً با طیف وسیعی از قیمت ها روبرو خواهید شد. اما چه چیزی باعث می شود قیمت یک رباب از دیگری متفاوت باشد؟ در این مقاله، قصد داریم به طور کامل عوامل کلیدی مؤثر بر قیمت رباب را بررسی کنیم؛ از کیفیت ساخت و نوع چوب گرفته تا تزئینات و شهرت سازنده. با شناخت این عوامل، می توانید بهترین انتخاب را متناسب با نیاز و بودجه خود داشته باشید.
- جنس چوب
رباب های باکیفیت معمولاً از چوب های مرغوبی مانند چوب توت ساخته می‌شوند. این نوع چوب نه تنها صدای بهتری تولید می کند، بلکه از نظر زیبایی و دوام هم بسیار جذاب است. قیمت ساز رباب چیست؟ هر چه چوب استفاده شده در ساز بهتر باشد، قیمت آن نیز بالاتر خواهد رفت. به همین دلیل، اگر به دنبال یک رباب با صدای دلنشین و ماندگاری بالا هستید، باید بر روی چوب های باکیفیت سرمایه گذاری کنید.
- نوع رباب
رباب ها انواع مختلفی دارند، از جمله رباب های ساده و رباب های پیشرفته مانند شاه رباب. رباب های حرفه ای معمولاً گران تر هستند، چون طراحی و ساخت آن ها پیچیده تر است و صدای بهتری تولید می کنند. اگر قصد دارید در جشنواره ها و کنسرت ها شرکت کنید، حتما به سراغ یک رباب با کیفیت و حرفه ای بروید.
- فروشگاه و فروشنده
قیمت رباب در فروشگاه های مختلف فرق می کند. مثلاً، در فروشگاه های موسیقی معروف ممکن است قیمت ساز بالاتر باشد. فروشگاه های آنلاین هم گزینه خوبی برای خرید هستند، اما باید حواستان باشد که فقط از فروشنده های معتبر خرید کنید تا از کیفیت ساز مطمئن شوید.
جمع بندی
ساز رباب چیست؟ یکی از سازهای سنتی ایران، معمولاً دارای شش سیم است. این ساز با صدای دلنشین و عمیق خود، در نواختن آهنگ های مختلف، از شادترین نغمه ها تا غمگین ترین آن ها، مورد استفاده قرار می گیرد. رباب انتخابی عالی برای کسانی است که به دنبال صدایی اصیل و گرم هستند و می خواهند بخشی از میراث فرهنگی غنی این منطقه را در دستان خود داشته باشند.