دستگاه ماهور یکی از گسترده ترین دستگاه های ایرانی است و در ردیف های گوناگون در حدود 50 گوشه دارد . ماهور دو را در نظر بگیرید که همه پرده های آن بکار هستند یعنی دو – ر – می – فا – سل – لا – سی – دو( ماهور دو، ماهوری است کهگام آن از دو شروع میشود. یعنی نت شاهد آن دو می باشد و در تار وسه تار با کوک دو سل دو دو نواخته میشود . البته برای ویلن و کمانچه معادل آن ماهور «ر» میباشد که شاهد آن نت «ر» است و نت «دو» نیز دیز می شود.)
آموزش آنلاین آواز در آموزشگاه فردوس
آموزش آواز به صورت حضوری
در زیر به بررسی مهمترین گوشه های این دستگاه می پردازیم :
هر گوشه اصلی دارای گوشه های فرعی نیز میباشد که دارای یک ریتم خاص هستند و هر چند دقیق نیست ولی می توان گفت نوعی تصنیف هستند که بدون ضرب هستند و همیشه به یک فرم اجرا میشوند . فرق این گوشه های فرعی با گوشه های ریتمیک مانند کرشمه و زنگوله در این است که بر خلاف آنها فقط در یک دستگاه قابل اجرا هستند .
الف ) گوشه های اصلی و زیر مجموعه های آنها :
1- درآمد : (نت شاهد آن نت اول گام است یعنی «دو» )
نکته: اصولا ” درآمد بر نت آغازین گام هر دستگاهی اشاره می کند. گوشه های درآمد با تاکید بر نت شاهد حال و هوای دستگاهی را که قرار است اجرا شود را معلوم می کنن و چون بیشتر در آغاز برنامه اجرا می شوند. یکی از بهترین راههای تشخیص دستگاه از هنگام شنیدن اثر هستند . سوالی که برخی علاقه مندان می پرسند این است فرق درآمد و پیش درآمد چیست؟ پیش درآمد بر خلاف درآمد قطعه ضربی است و از اختراعات درویش خان می باشد که در آغاز اجراها و کنسرت ها اجرا میشود و معمولا قطعه ای با ریتم آهسته می باشد که وظیفه آن نیز مشابه درآمد آماده کردن شنونده برای شنیدن اثر می باشد .
2- گوشه گشایش: (نت شاهد آن نت دوم گام است یعنی «ر»)
3-گوشه شکسته: (نت شاهد آن نت پنجم گام است یعنی «سل») از این گوشه برای مرکب نوازی به دستگاه افشاری استفاده می شود . گام شکسته: دو- ر- می کرن – فا – سل – لا – سی – دو گوشه ای که معمولا پیش از شکسته اجرا می شود گوشه فیلی است که عمل آن آماده سازی زمینه برای اجرای شکسته است .
4- گوشه دلکش: (نت شاهد آن نت پنجم گام یعنی سل است)
از این گوشه برای مرکب نوازی به دستگاه شور استفاده می شود
و نیز می توان در ادامه گوشه های شور مانند قرچه و رضوی و … را اجرا کرد.
گام دلکش: دو – ر – می – فا –سل – لا کرن – سی بمل – دو
5- گوشه عراق: (نت شاهد آن نت هشتم گام یعنی دو است)
گوشه عراق همان درآمد است که یک اکتاو بالاتر اجرا می شود . گام عراق: دو- ر- می – فا – سل – لا – سی بمل – دو
6- گوشه راک:
که از آن برای مرکب نوازی به دستگاه اصفهان استفاده می شود . گوشه های فرعی این دستگاه راک عبدا… ، راک کشمیر ، راک هندی و صفیر راک هستند . گام راک: دو – ر- می بمل – فا – سل – لا کرن – سی – دو
ب ) گوشه های ریتمیک
1- کرشمه
2- مجلس افروز
3- خسروانی
4- چهار پاره
5- زنگوله
برای آغاز نخست باید با برخی تعاریف موسیقی آشنا شد :
1- گام : توالی 8 نت موسیقی مثلا از ” سل ” تا ” سل ” یا از” ر” تا ” ر” را یک گام می نامند .
2- نت شاهد : نتی است که دراجرای یک گام بیشتر از دیگر نت ها تکرار می شود و معمولا نت اول هر گام نت شاهد آن گام می باشد ..
