سونات پیانو نوعی قطعه موسیقی کلاسیک است که معمولاً دارای سه بخش (موومان) هستند که شامل یک بخش سریع، یک بخش آهسته و یک بخش پایانی سریع است. با ما همراه باشید چراکه در این مقاله، مروری به بحث سونات پیانو، با کاوش در تاریخچه، ساختار، ویژگی ها و تفاوت های آن با سمفونی خواهیم داشت.
سونات پیانو چیست
اگر به تازگی کلاس پیانو را شروع کرده اید خوب است بدانید واژه سونات از زبان ایتالیایی Sounare به معنای “صدا” گرفته شده است. این کلمه با خود حس و حال موسیقی را به همراه دارد و نشان دهنده ی اهمیت صدا در فرهنگ های مختلف است. به عنوان مثال در زمان آنتونیو ویتوریو کورلی، سونات به دو نوع اصلی تقسیم می شود:
- سونات کیزا (Sonata da Chiesa)
این نوع سونات معمولاً برای یک یا چند ویولن با همراهی باس نوشته می شد. همچنین شامل چهار موومان است: مقدمه ای کند، یک آلگرو با استایل فوگ، یک موومان آوازی و فینال. اگرچه این سونات ها در مراسم مذهبی اجرا می‌شدند، اما به عنوان موسیقی مذهبی شناخته نمی شدند.
- سونات دکامرا (Sonata da camer)
به معنای سونات مجلسی است و معمولاً برای اجرا در مجالس و محافل اجتماعی نوشته می شد. این نوع سونات شامل سه یا چهار موومان است و معمولاً با یک پرلود آغاز می شود که نقش مقدمه را ایفا می کند. این نوع سونات بیشتر به جنبه تفریحی و اجتماعی موسیقی اشاره دارد.
در قرن هجدهم، سونات کیزا و دکامرا به سمت همسان شدن پیش می رفتند. آهنگسازان به تدریج مرزهای این دو نوع سونات را محو کردند و ویژگی های هر یک را در دیگری ادغام کردند.این مورد به ویژه در آثار آهنگسازانی مانند هایدن و موتسارت قابل مشاهده است.
تاریخچه سونات پیانو
سونات پیانو نقش مهمی در تاریخچه پیانو دارد و یکی از فرم های موسیقی است که در طول تاریخ تحولات زیادی را تجربه کرده و هر دوره ای رنگ و بویی خاص به این فرم بخشیده است. بیایید نگاهی به سونات در دوره های مختلف موسیقی بیندازیم.
سونات در زمان باروک
در دوره باروک، سونات به معنای قطعه ای نواخته شده توسط سازها تعریف می شد. این سونات ها معمولاً شامل ۳ تا ۶ موومان بودند و به نوعی شبیه به سوئیت ها بودند. سونات های مجلسی اصولاً مخصوص دو یا چند نوازنده با کیبورد محبوب بودند و اغلب از ریتم های رقص استفاده می کردند. یک نوع سونات به نام سونات کلیسا وجود داشت که معمولاً از چهار موومان با ترتیب آهسته-سریع-آهسته-سریع تشکیل می شد.
مثال هایی از این سونات ها شامل سونات های بدون آکومپانیمان باخ برای ویولن و ویولن سل، و سونات‌های کیبوردی از دامینیکو اسکارلاتی و C.P.E. باخ هستند. همچنین سونات های تریو برای دو ویولن یا سازهای بادی و فلوت به همراه هارپسیبکورد هم در این دوره معمول بود.
سونات در زمان کلاسیک
در زمان کلاسیک، دوران طلایی سونات پیانو بود. آهنگسازانی مانند هایدن، موتسارت و بتهوون این فرم را به اوج خود رساندند. هایدن و موتسارت معمولاً در سه موومان می نوشتند، در حالی که بتهوون ساختار را به چهار موومان گسترش داد.
یک ساختار چهار حرکتی معمولی شامل این موارد میشد: یک موومان اول معمولاً آلگرو، یک موومان دوم آهسته (Adagio)، یک موومان سوم به عنوان نوعی رقص (مانند منوئت یا اسکرتسو) و یک موومان چهارم که تمایل به سریع بودن داشت. این ساختار به آهنگسازان اجازه می داد تا احساسات متنوعی را در یک قطعه موسیقی بیان کنند.
سونات در زمان رمانتیک
با ورود به زمان رمانتیک، سونات پیانو به فرم محبوبی برای آهنگسازانی همچون لیست، شوپن، برامس و شوبرت تبدیل شد. این آهنگسازان با رنگ آمیزی و کنتراست های دراماتیک، سونات ها را به آثار جذاب و احساسی تبدیل کردند. سونات های گروهی که شامل ساز تکنواز و پیانو بودند، در این دوره به شدت محبوب شدند و دنیای جدیدی از احساسات را به شنوندگان هدیه دادند.
سونات در دوران قرن بیستم
در قرن بیستم، موسیقی کلاسیک وارد دوره ای از آزمایشات بزرگ شد. استفاده از سونات به عنوان فرم ترکیب به تدریج کمتر شد. آهنگسازانی مانند کلود دبوسی تعداد زیادی قطعه مهم نوشتند، اما سونات ها کمتر دیده می شدند.
سونات در آینده
با وجود تغییرات و تحولات، سونات همچنان برای آهنگسازان مهم است. درسته که از قرن بیستم به بعد، این فرم کمتر به عنوان یک قطعه خاص انتخاب میشد، اما سونات هایی که برای سازهای مختلف نوشته شده اند، هنوز بخش مهمی از کارنامه نوازندگان را تشکیل می دهند. همچنین اگر می خواهید بیشتر درمورد پیانو مطالعه کنید و بدانید رسیتال پیانو چیست به لینک مراجعه کنید.
تفاوت سونات و سمفونی
دو نوع مهم از فرم های موسیقی موجود است: سونات و سمفونی. این دو فرم، هرکدام ویژگی های خاص خود را دارند که باعث می شود آنها را از یکدیگر متمایز کند. در ادامه به بررسی این تفاوت ها می پردازیم
تعداد و انواع سازها
یکی از بزرگ ترین تفاوت های بین سونات پیانو و سمفونی، تعداد سازهایی است که در هر کدام به کار می رود. سونات معمولاً برای یک یا چند ساز نوشته می شود، مانند پیانو، ویولن یا ویولنسل. در مقابل، سمفونی برای ارکستر بزرگی طراحی می شود که شامل سازهای مختلفی از جمله سازهای زهی، بادی و حتی پیانو است. این نوع آثار معمولاً به خاطر اندازه بزرگ تر و تنوع سازها، احساسات و رنگ های بیشتری را به تصویر می کشند. برای مثال، زمانی که یک سمفونی در حال اجراست، شما می توانید صدای هماهنگ چندین ساز را بشنوید که به شکلی باشکوه و مجلل در کنار هم قرار گرفته اند.
شمار حرکات
تفاوت دیگر بین این دو فرم موسیقی، شمار حرکات آن هاست. سونات پیانو معمولاً شامل سه حرکت هستند: یک حرکت سریع (آلگرو)، یک حرکت آرام تر (اداجیو، آندانته یا لارگو) و در نهایت یک حرکت دیگر که دوباره سریع تر است (آلگرو یا ویواچه). اما سمفونی ها معمولاً شامل چهار حرکت هستند: یک حرکت سریع (آلگرو)، یک حرکت آرام (آداجیو یا آندانته)، یک حرکت مینوئت و در نهایت یک فینال که معمولاً سریع و پر انرژی است.
تنظیمات آنها
از نظر تنظیمات و بزرگی، سونات پیانو معمولاً قطعات کوچکتری هستند که برای یک یا چند نوازنده نوشته می شوند. بنابراین سونات ها در محیط های صمیمی تر، مانند اتاق های کوچک یا سالن‌های خصوصی، بسیار مناسب باشند. از طرف دیگر، سمفونی ها به خاطر اندازه بزرگ تر و تعداد نوازندگان زیاد، معمولاً در سالن های بزرگ یا کنسرت ها اجرا می شوند.
سونات پیانو بتهوون
سونات مهتاب، یکی از آثار برجسته لودویگ فان بتهوون، در سال ۱۸۰۱ نوشته شد. این آهنگ ساز نابغه، در سن سی سالگی این قطعه را خلق کرد و یک سال بعد، آن را به شاگردش، جولیتا گویشاردی تقدیم کرد. به طور کلی سونات مهتاب از سه موومان تشکیل شده است که هر کدام دنیای خاص خود را دارند.
- آداجیو سوستنوتو: این موومان به مدت شش دقیقه، موسیقی ای سوگوار و آرام را ارائه می دهد. خیلی ها این بخش را مناسب لحظاتی قبل از خواب می دانند. تأثیر عمیق این موومان بر شنوندگان باعث شده است که موزیسین ها نظرات متفاوتی درباره ی آن داشته باشند. به‌راستی آیا می توان زیبایی این موسیقی را توصیف کرد؟
- آلگرتو: این موومان، پلی است بین دو دنیای آرام و پر انرژی. به مدت دو دقیقه و دوازده ثانیه، فضای آرام را به فضایی پر از انرژی و حرکت تبدیل می کند. شاید این موومان به نوعی نمایانگر تغییرات زندگی باشد.
- پرستو آجیجاتو: آخرین و وزین ترین بخش این سونات، به مدت هشت دقیقه و چهارده ثانیه، نیازمند نوازندگی ماهرانه است. این موومان به شدت احساسات را به تصویر می کشد و نشان دهنده ی عواطف عمیق و شدید است.
سونات پیانو موتزارت
ولفگانگ آمادئوس موتزارت، یکی از بزرگ ترین و شناخته شده ترین آهنگ سازان تاریخ موسیقی کلاسیک، با آثارش دنیای موسیقی را دگرگون کرد. او در سال 1756 در سالزبورگ به دنیا آمد و از سنین کودکی نبوغ خود را در نواختن پیانو و آهنگ‌سازی نشان داد.
یکی از آثار برجسته موتزارت، سونات پیانو شماره 11 است که بین سال های 1781 تا 1783 نوشته شد و شامل سه موومان می باشد. موومان سوم این سونات، به نام Alla turca: allegretto، به خاطر سبک ترکی اش بسیار معروف است. وقتی به این آهنگ گوش می دهید، انرژی و شادی خاصی در آن حس می شود.
آثار موتزارت تنها به سونات ها محدود نمی شود. او در طول زندگی اش حدود 20 سونات پیانو نوشت و هر یک از آن ها ویژگی های خاص خود را دارند. سونات K 331 یکی از سه سونات منتشر شده در سال 1784 است که توجه بسیاری را به خود جلب کرد. خیلی جالب است بدانید که موتزارت نگران بود که درآمد حاصل از انتشار آثارش را از دست بدهد و به همین دلیل به دقت کارهایش را منتشر می‌کرد.
جمع بندی
به طور کلی، سونات ها نه تنها نشان دهنده‌ی تحول موسیقی در طول تاریخ هستند، بلکه به ما یادآوری می کنند که احساسات و خلاقیت انسانی همواره در قلب هنر موسیقی قرار دارد. این فرم، از باروک تا امروز، همواره در حال تکامل بوده و همچنان به زندگی و احساسات ما رنگ و طراوت می بخشد.