آموزش موسیقی در کودکان یکی از مهم ترین عوامل موثر در تقویت هوش و فعالسازی دو نیم کره مغز، توسعه استعداد هنری، افزایش فعالیت اجتماعی و قدرت روانی آنها است. اما دغدغه اصلی پدران و مادران برای زمانبندی آموزش فرزندان خود در بهترین زمان آموزش موسیقی است. انتخاب بهترین سن برای شروع آموزش موسیقی کودکان اهمیت بالایی دارد بر همین اساس باید علایق کودک، سن کودک، استعداد درونی، توانایی ها، ساز موسیقی و… در نظر گرفته شود تا ایده آل ترین یادگیری صورت گیرد. بهترین سن یادگیری در بازه 3 تا 8 سال است البته با مواردی که بیان کردیم، این بازه سنی متغییر می شود. در این مقاله، به بررسی عوامل مختلفی که در انتخاب بهترین سن آموزش موسیقی برای کودکان تأثیرگذار هستند، می‌پردازیم.
عوامل موثر در یادگیری موسیقی در کودکان
توانایی شناختی و حسی کودک
طبق تحقیقات انجام شده یکی از عوامل در تعیین بهترین سن برای آموزش موسیقی در کودکان، توانایی شناختی و حسی آنها است. کودکان در سنین پیش از 8 سال توانایی‌های شناختی و حسی بسیار بالایی دارند به این معنی که ذهن آنها قدرت یادگیری بالاتری نسبت به بزرگسالان دارد و حجم اطلاعات رو به شکل طبقه بندی شده بهینه تری انجام می دهد که می‌تواند در فرآیند یادگیری موسیقی تأثیرگذار باشد.
توانایی حرکتی و حسی‌حرکتی
آموزش موسیقی به کودکان در دوره قبل از پیش‌دبستانی می‌تواند تأثیر مثبتی بر توانایی‌های حرکتی و حسی‌حرکتی آنها داشته باشد. منظور از توانایی حرکتی، هماهنگ سازی ذهن با اعضای بدن است، برای مثال کوک همزمان برای ایجا یک قطعه موسیقی باید نت ها و تعداد ضرب ها و نحوه نواختن را هماهنگ کند و همین عامل باعث تقویت بیشتر ذهن و بدن می شود. در سن 3 – 5 سال کودک با توانایی‌های موسیقیایی اولیه مانند ریتم و هماهنگی همراه است که می‌تواند اساسی برای آموزش موسیقی در سنین بعدی باشد.
توانایی تمرکز و توجه
تمرکز و توجه کودکان در طول فرآیند آموزش موسیقی بسیار اهمیت دارد. کودکان عموماً توانایی تمرکز و توجه کوتاه‌مدتی دارند و به آسانی از تمرکز خارج می‌شوند. اما با گذشت زمان و تمرین، توانایی تمرکز و توجه آنها بهبود می‌یابد. بنابراین، علاوه بر آموزش موسیقی در زمینه های درسی و فعالیت های ورزشی نیز می تواند تقویت صورت گیرد.
علاقه و شور و شوق کودکان
شاید برخی از والدین برای تخلیه انرژی و بروز شور و شوق کودکان آنها در کلاس موسیقی کودک ثبت نام می کنند که راهکار موثری است. اگر کودک به طور طبیعی به موسیقی علاقه‌مند باشد و شور و شوق برای یادگیری آن داشته باشد، احتمالاً آموزش موسیقی در هر سنی برایش مفید خواهد بود. در این صورت، می‌توان در سنین پیش از دبستان یا حتی در سنین مولدینگ (سنین پیش از 3 سال) با آموزش موسیقی آغاز کرد.
بهترین سن شروع یادگیری انواع ساز ها برای کودکان
با توجه به تحقیقات مختلف و تجربیات موسیقی‌دانان و ارائه‌دهندگان آموزش موسیقی، اینکه کودکان در چه سنی بهترین زمان برای شروع یادگیری هر ساز را دارند ممکن است به تفاوت‌های فردی و عوامل مختلف بستگی داشته باشد. با این حال، در زیر جدولی را ارائه می‌دهم که براساس توصیه‌های عمومی برای سن شروع یادگیری سازهای مختلف برای کودکان استوار است:
|
نوع ساز موسیقی |
بهترین سن شروع یادگیری |
|
پیانو |
4-6 سال |
|
ویولن |
4-6 سال |
| ویولنسل |
4-6 سال |
| گیتار |
6-8 سال |
|
درامز |
6-8 سال |
|
فلوت |
6-8 سال |
| ساکسوفون |
8-10 سال |
| ترومپت |
8-10 سال |
|
کلارینت |
8-10 سال |
|
تار |
8-10 سال |
|
عود |
8-10 سال |
| بلز |
6-3 سال |
| ارف |
4-3 سال |
| سازدهنی |
6-8 سال |
بهترین ترتیب یادگیری اصولی ساز های موسیقی کودکان
ترتیب یادگیری نواختن سازهای کلاسیک یا ساز های سنتی برای کودکان، بستگی به سلیقه شخصی و علاقه آنها و طبق نظر والدین انها داشته باشد. با این حال، اما بر اساس تجربیات مدرسین موسیقی در آموزشگاه موسیقی، چندین ساز از شروع سه سالگی پیشنهاد می شود. ساز های کودکان معمولا به صورت ضربی می باشد چرا که ریتم و نواختن انها به نسبت ساز های بادی و زهی راحت تر می باشد.در ادامه ترتیب معمولی در یادگیری این سازها را برای کودکان ذکر می‌کنم:
1.ارف برای کودکان
ارف به عنوان یکی روش های مرسوم آموزش موسیقی به کودکان است و بهترین دوره برای شروع یادگیری کودکان 2 تا 5 سال توصیه می شود.آموزش ارف معمولا برای یادگیری خاصیت های ریتیمک و تربیت شنوایی کودکان و سپس آشنایی با اصول نت ها و نت خوانی، نواختن سازهای بلز و فوت ریکورد می باشد.
2.بلز برای کودکان
شاید ساده ترین آموزش برای آشنایی بچه ها به موسیقی شروع آموزش بلز کودکان است. شباهت ساز بلز به پیانو زیاد است و می توان پس از شرکت در کلاس بلز ، ساز بعدی را پیانو انتخاب کرد بنابراین برای والدینی که قصد ادامه مسیر نواختن ساز کودک خود را به سمت پیانو دارند این ساز می تواند شروع خوبی برای آشنایی و فهم موسیقیایی شود. نکته مهم اینکه هزینه ساز و هزینه کلاس موسیقی کودکان به نسبت دیگر ساز ها پایین تر است به همین دلیل محبوبیت زیادی دارد.
3.پیانو برای کودکان
پیانو یک ساز چندگانه است که باعث فعال شدن دو دست به صورت همزمان و فعالیت دو نیمکره مغز به صورت یکسان می شود که از نظر ذهنی بسیار عالی می باشد در واقع شما با یک کلاس پیانو برای کودک خود به پرورش ذهن و افزایش تمرکز او نیز کمک می کنید البته باید در نظر داشته باشید که از سن 4 سالگی تا 6 سالگی شروع این کلاس مناسب است و عجله ای برای این ساز نداشته باشید.
4.گیتار برای کودکان
آموزش گیتار کمی پیچیده تر از ساز های دیگر است و به عنوان شروع یادگیری ساز زهی پرطرفدارترین ساز در ایران می باشد. البته گیتار مناسب کودکان نیز وجود دارد که نت های گیتار کمتر و یادگیری آسان تری دارد. یادگیری گیتار به کودکان امکان می‌دهد تا با نواختن آکوردها و ضربه‌ها، موسیقی را به شکلی ساده و جذاب تجربه کنند. آموزش تئوری موسیقی و تکنیک های گیتار به کودکان بیشتر از 8 سال ، می تواند زمینه ساز نواختن قطعه موسیقی های معروف گیتار باشد و کم کم تمامی قطعات موسیقی را بنوازد.
5.درامز برای کودکان
درامز یک ساز ریتمیک است که به کودکان کمک می‌کند ریتم و تنظیم موسیقی را درک کنند. ساز های ضربی مانند طبل و دوقل یا طبلک برای کودکان قبل از شروع آموزش درامز می تواند درک بهتری ایجاد کند . نواختن درامز معمولا به صورتی انفرادی و گروهی انجام می شود و در زمینه گروهی جذابیت بیشتری دارد. با نواختن درامز، کودکان می‌توانند در گروه‌های موسیقی شرکت کرده و با دیگران هماهنگ شوند.
6.ویولن برای کودکان
ویولن یک ساز سولویی است که به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های نوازندگی انگشتان و تقویت شنوایی را توسعه دهند. در این لیست سخت ترین ساز ممکن حتی برای بزرگسالان می باشد اما شروع با نر م افزار های موسیقی و یادگیری مبانی موسیقی ساز های زهی کم کم کودک شما آماده یادگیری و آموزش ویولن می شود. البته توصیه ما این است که بعد از سن 10 سالی شروع این ساز انجام شود تا تقویت ذهن و دستان بیتشر شود. آموزش موسیقی به کودک اعتماد به نفس بالایی می دهد بنابراین باید شروع ساز آسان تر در اولویت باشد تا این سطح اعتماد حفظ و تقویت شود که در قدم های بعدی موفقیت بیشتری داشته باشند.
آموزش آواز کودکان
آموزش موسیقی فقط نواختن ساز نیست بلکه آموزش خوانندگی برای کودکان و آواز خوانی هم می تواند جذاب باشد و با توجه به توسعه موسیقی در ایران علایق نوجوانان به مبحث آواز بیشتر شده است. با توجه به انواع سبک های آموزش آواز می توانید کودکان را تشویث کنید تا در کلاس های آموزش آواز سنتی ، آموزش آواز کلاسیک یا آموزش آواز پاپ نمایید. در زیر چند مزیت و راهنمایی برای آموزش اواز به کودکان را ذکر می‌کنم:
- ساختن محیط موسیقی دوستانه
- بازی و حرکت و یادگیری آواز
- آوازهای کودکانه ساده و تکراری
- بازگویی داستان‌ها و قصه‌ها
- استفاده از ابزارهای تصویری
- مشارکت در گروه‌های سرود
- ایجاد فضای امن و تشویق کننده
- الگوی خوانندگان محبوب
- فعالیت در گویندگی
مهمترین نکته در آموزش آواز به کودکان این است که فرایند را برایشان لذت‌بخش و سرگرم‌کننده بسازید. با ایجاد یک محیط خوشایند و بازی‌گونه، کودکان به طور طبیعی و با شور و شوق در فرایند یادگیری و تمرین آواز شرکت می‌کنند.
بهترین زمان برای شروع موسیقی در تمامی سنین
اگر نشانه ها و فعالیت هایی در رفتار کودکان مشاهده کردید یا برای تشخیص استعداد کودکتان دچار مشکل شدید این لیست به شما کمک می کند تا تصمیم های بهتر و درستی را برای مسیر اموزشی آنها انتخاب کنید. قطعا هر کودک شخصیت، سلایق و رفتار های مخصوص خود را دارد بنابراین بهتر از است اساتید موسیقی و مشاوران موسیقی کودکان کمک بگیرید تا زمان مناسب را برای شما ارزیابی نمایند.
آمادگی ذهنی و جسمی: کودک باید آمادگی ذهنی و جسمی برای شروع موسیقی داشته باشد. آیا کودک علاقه‌مند به موسیقی است؟ آیا توانایی تمرکز و توجه به درس‌های موسیقی را دارد؟ آیا کودک به طور کلی آمادگی برای شروع یک فعالیت سازگار با موسیقی را دارد؟
توانایی فیزیکی: برخی سازها نیاز به توانایی‌های فیزیکی خاصی دارند. به عنوان مثال، برای نواختن سازهایی مانند پیانو یا گیتار، کودک باید توانایی کف دست و انگشتان قوی داشته باشد. برای سازهای دیگر مانند سازهای بادی، توانایی به تنفس صحیح نیز ضروری است.
استعداد طبقه‌بندی شده: در بعضی موارد، استعداد طبقه‌بندی شده می‌تواند شروع موسیقی را تسهیل کند. اگر کودک نشانه‌های استعداد موسیقیایی نشان می‌دهد، مانند توانایی در تشخیص نت‌ها، ریتم‌ها و ملودی‌ها، ممکن است آمادگی برای شروع موسیقی را داشته باشد.
حوصله و پشتکار: موسیقی نیازمند تمرین و تکرار است. کودک باید حوصله و پشتکار کافی را داشته باشد تا بتواند برای یادگیری و پیشرفت در موسیقی تلاش کند. اگر می بینید که کودک علاقه ای به ادامه دادن کار های نیمه کاره ندارد این زنگ خطر است و باید ابتدا روی تمرکز و پشتکار او کار شود تا موسیقی.