یکی از ابتدایی ترین مباحث آموزش سه تار و هر ساز سنتی و کلاسیک دیگری، نحوه کوک کردن ساز است، برای اینکه کوک بودن ساز هم نوع صدای خروجی را تنطیم می کند و فرکانس خروجی ساز به بهترین شکل به گوش شما می رسد. اولین مهارتی که شما را تبدیل به یک نوازنده حرفه ای سه تار می کند کوک اصولی و متناسب با سبک نوازندگی شماست بنابراین قصد داریم تا نحوه کوک کردن ساز 3 تار را با سه روش مختلف که شامل: کوک کردن به وسیله تیونر، کوک به وسیله نرم افزار و اپلیکیشن موبایل و کوک دستی یا شنیداری. ابتدا به تعریف اولیه کوک کردن بپردازیم و سپس روش های مورد نظر را تشریح کنیم.
کوک کردن یعنی چی؟
کوک کردن در ساز های موسیقی به معنی تنظیم کردن تار های ساز متناسب با فرکانس‌ها و نت‌های صحیح مربوطه است، هدف از کوک کردن ساز این است که رشته‌ها به فرکانس‌های دقیقی تنظیم شوند تا صدای ساز به صورت هارمونیک و ملودیک برای نوازنده و گوش‌بندی‌ها قابل لذت باشد. هر ساز موسیقی برای تولید صدا، از تار هایی تشکیل شده اند که با کشیدن، زدن یا نواختن آنها صدا تولید می‌شود. در صورتی که ساز کوک نشده باشد، ممکن است صدای ساز ضعیف، فاقد قدرت انتقال صدا، بی کیفیت یا غیر طبیعی باشد. به همین دلیل، کوک کردن ساز برای نوازنده‌ها و علاقه‌مندان به موسیقی بسیار اهمیت دارد تا بتوانند از صدای بهینه و زیبای ساز خود لذت ببرند.
نحوه کوک کردن سه‌تار
برای تنظیم تار های 3تار روش ثابتی برای تمامی نوازندگان نیست بلکه بر اساس روش و سبک نوازندگی سه تار بستگی دارد. اما اغلب باید هر سیم به صورت جداگانه تنظیم شود که دو سیم اول به صورت جداگانه و سیم سوم و چهارم به صورت مشترک تنظیم می گردند.
ابتدای نام های تار های ساز را باید یاد بگیرید:
سیم اول ( C ) سیم دوم ( G ) سیم سوم و چهارم ( C ) یا ( D )
کوک کردن تار اول معمولا بر روی نت Do ،La یا Si کوک می شود. اکثریت سه تار نوازان نت دو رو مناسب سیم اول می دانند اما بر اساس ضخامت سیم های تار و سبک نوع سه تار این مورد متغییر است. سیم اول (سیم “دو”) را در دست بگیرید و به آرامی به سمت چپ (برعکس عقربه‌های ساعت) بچرخانید. این کار باعث کاهش لرزش سیم می شود. نوبت به زدن مضراب است که بر روی این سیم تست کنید تا صدایی تولید شود. اگر صدای تولید شده توسط سیم اول بالاتر از صدای مرجع است، باید سیم را کشیده و به سمت راست (به جهت عقربه‌های ساعت) بچرخانید. با این تغییر، تنش سیم افزایش می‌یابد و صدای تولید شده پایین‌تر می‌شود. آنقدر پیچ تنطیم را به سمت چپ و راست تکرار کنید تا صدای تولید شده توسط سیم اول با صدای مرجع همخوانی داشته باشد یا به تنظیم دلخواه شما نزدیک شود.
کوک سه‌تار به وسیله تیونر
تیونر یک وسیله مفید برای کمک به کوک کردن سه‌تار است. با استفاده از تیونر می‌توانید صدای هر تار را به خیلی دقیق تر از حالت دستی تنظیم نمایید. روش استفاده از این وسیله ممکن است بسته به نوع تیونر متفاوت باشد، اما کلیت عملکرد کوک کردن ساز با تیونر به شکل زیر است:
برای تیونری که صفحه نمایش دارد، تار اول را باز کنید و برای تنظیم صدای آن از تیونر استفاده کنید. سپس روی نمایشگر نگاه کنید. تلاش کنید تا نمایشگر را به مرکز صفر یا خط وسط برسانید. با استفاده از مهره‌ها، رشته‌های میانی و اول را نیز به تناسب باز کنید و باز هم از تیونر برای تنظیم صدای هر رشته استفاده کنید. با توجه به نمایش نوع کلمه در تیونر متوجه خواهید شد که کدام نت نمایش داده می شود.
برای تیونری که فاقد صفحه نمایش است ابتدا یک نت منطبق را از رویتان به عنوان رفرنس بگیرید. این رفرنس را داخل اینترنت سرچ نمایید تا بر اساس نماد پاسخ را دریافت کنید.
نرم‌افزار های کوک سه‌تار
همچنین، برخی نرم‌افزارهای موبایل و کامپیوتر وجود دارند که به شما کمک می‌کنند تا سه‌تار را به درستی کوک کنید. این نرم‌افزارها معمولاً از طریق تشخیص صدا یا نمایشگرهای ویژه برای نمایش تنظیم سه‌تار استفاده می‌کنند.
برای کوک کردن سیم‌های سه تار به کمک نرم‌افزار، می‌توانید از برنامه‌های تنظیم گیتار آنلاین هم استفاده کنید. در زیر، چند نرم‌افزار معروف برای کوک سه‌تار را معرفی می‌کنم:
- GuitarTuna: محبوب ترین نرم افزار کوک سیم های تار این نرم‌افزار است و برای سیم‌های گیتار الکتریکی، آکوستیک و سه تار مناسب است. شما می‌توانید سیم‌های سه تار را با استفاده از میکروفون گوشی خود یا با وصل کردن گیتار به گوشی تنظیم کنید.
- Pano Tuner: این نرم‌افزار دارای یک صفحه نمایش ساده است و به شما امکان تنظیم سیم‌های سه تار را می‌دهد. شما می‌توانید صدای گیتار را از طریق میکروفون دستگاه خود به نرم‌افزار منتقل کنید و سیم‌ها را تنظیم کنید.
- PitchLab Guitar Tuner: این نرم‌افزار نیز یک گزینه عالی برای کوک سه تار است. با استفاده از میکروفون دستگاه، صدای سیم‌های گیتار را ضبط کرده و به شما نمایش می‌دهد. تنظیمات بر اساس صدای ضبط شده الگوی مشخصی را نشان می دهد که روشی ساده و کاربردی برای مبتدیان است
این نرم‌افزارها در دسترس برای دستگاه‌های iOS و Android هستند و معمولاً به رایگان در فروشگاه‌های مربوطه قابل دانلود هستند.
روش های دیگری هم وجود دارد که به ندرت از آنها استفاده می شود اما نگاهی هم به این روش ها می اندازیم:
کوک کردن سه تار با رفرنس نت
کوک کردن سه تار با دستگاه کوکر
در آموزشگاه موسیقی و در کلاس های تدریس انواع ساز ها نوع کوک کردن ساز را در اوایل آموزش داده می شود بنابراین اگر قصد شرکت در کلاس ساز های سنتی از قبیل کلاس تار ، کلاس تنبور ، آموزش کمانچه را دارید می توانید با موسسه موسیقی فردوس در ارتباط باشید.