دف یک نوع ساز سنتی و محبوب در موسیقی ایرانی است. برای اینکه دف همیشه صدای خوبی دهد و عمر طولانی تری داشته باشد، نگهداری و تمیز کردن آن اهمیت زیادی دارد. از این رو در این مقاله قصد داریم روش های ساده و اصولی نگهداری دف را به شما آموزش دهیم.
دف یک ساز کوبه ای است که از یک حلقه چوبی و پوستی نازک تشکیل شده است. عرض این ساز برای هنرجویان کلاس دف معمولاً بین ۵ تا ۷ سانتی متر و قطر آن از ۲۵ تا ۴۰ سانتی متر متغیر است. این ابعاد باعث می شود که دف به راحتی در دست قرار بگیرد و نوازنده بتواند به سادگی با آن کار کند.
دف از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام نقش مهمی در تولید صدا دارند. پوست روی حلقه چوبی کشیده شده و به عنوان صفحه صدا عمل می کند. در داخل جدار چوبی، حدود ۴۰ حلقه فلزی قرار دارد که وقتی نوازنده بر روی پوست می کوبد، صدایی شفاف و زنگ دار ایجاد می شود. برای اینکه دف صدای خوبی تولید کند، لازم است با روش های صحیح نگهداری دف آشنا شوید.
- حساسیت به رطوبت و دما
اولین نکته ای که باید به یاد داشته باشید، حساسیت دف های پوستی به رطوبت و دما است. این سازها به تغییرات رطوبتی و دمایی واکنش نشان می دهند. اگر در محیط های ناپایدار مثل جریانات هوای سرد و مرطوب نواختن کنید، ممکن است پوست دف شل شده و حتی پارگی پیدا کند. بنابراین، سعی کنید دف خود را در مکان هایی با دما و رطوبت مناسب نگهداری کنید.
- خرید دف مناسب برحسب منطقه آب و هوایی
اگر در مناطق مرطوب و شرجی زندگی می کنید، بهتر است از دف هایی استفاده کنید که در برابر تغییرات جوی پایدار هستند. یک سری دف ها از مواد خاصی ساخته شده اند که مقاومت بیشتری هم دارند.
- تمیزی دست ها
خیلی از نوازندگان موقع زدن ساز توجهی به تمیزی دستان ندارند. در حالی که برای نگهداری دف توصیه میشود قبل از تماس با پوست دف، حتماً دست های خود را کاملاً تمیز کنید. چون چربی دست و گرد و غبار می تواند کیفیت پوست و صدای دف را کاهش دهد و حتی باعث پارگی آن شود.
- رطوبت زدایی و گرم کردن
اگر متوجه شدید که پوست دف نیاز به گرم شدن دارد، می توانید از منابع حرارت غیر مستقیم استفاده کنید. با به آرامی پوست دف را با دست مالش دهید تا گرما به طور یکنواخت توزیع شود. این کار باعث میشود پوست نرم شود و خیلی ترک نخورد.
- رفع خشکی پوست دف
گاهی اوقات احساس می کنید که پوست دف خیلی خشک شده و هر لحظه ممکنه ترک بخورد، می توانید از مقدار بسیار کمی روغن زیتون استفاده کنید. این کار به نرمی و لطافت پوست کمک می کند. اما مراقب باشید که خیلی زیاد روغن استفاده نکنید، چون ممکن است کیفیت و نگهداری دف کم شود.
همچنین اگر می خواهید بدانید پلی فونی چیست می توانید به لینک مراجعه کنید.
چگونه دف را تمیز کنیم؟
اگر می خواهید دف تان همیشه بهترین صدا را داشته باشد، باید به روش های تمیز کردن آن توجه کنید. در این بخش از مقاله، طریقه آسان تمیز کردن دف را به شما آموزش می دهیم.
تمیز کردن طوقه چوبی
اولین بخش دف که باید تمیز شود، طوقه چوبی آن است. برای این کار، از یک پارچه نرم و خشک استفاده کنید تا گرد و غبار و لکه ها را به آرامی پاک کنید. اگر طوقه کمی کثیف تر شده، می توانید پارچه ای نم دار با آب را روی طوقه بکشید، اما تا حد ممکن از مواد شیمیایی خودداری کنید. این مواد می توانند به چوب آسیب برسانند و درخشش آن را از بین ببرند.
تمیز کردن پوست
مرحله بعدی نگهداری دف، تمیز کردن پوست آن است. برای این کار، از یک پارچه نرم و خشک استفاده کنید تا گرد و غبار و چربی را پاک کنید. اگر با لکه های سخت تری مواجه شدید، می توانید از پارچه ای کمی مرطوب با آب مقطر استفاده کنید. اما مراقب باشید که پوست دف خیس نشود، زیرا رطوبت زیاد می تواند به پوست آسیب بزند.
گرم کردن دف
برای نرم شدن پوست دف، می توانید با استفاده از یک منبع گرمای غیر مستقیم، آن را به آرامی گرم کنید. مثلاً می توانید دف را در نزدیکی بخاری قرار دهید، اما حتماً فاصله مناسبی بین دف و منبع گرما رعایت کنید.
رطوبت زدایی
اگر دف در محیط مرطوب نگهداری می شود، حتماً باید به رطوبت آن توجه کنید. با استفاده از یک پارچه خشک، رطوبت اضافی را پاک کنید یا دف را در محیط خشک تری قرار دهید. این کار به شما کمک می‌کند تا از پوسیدگی و آسیب های ناشی از رطوبت جلوگیری کنید.
یکی از عوامل مهم در کیفیت صدای دف، سونوریته است. سونوریته چیست ؟ همان ویژگی صوتی و طنین ساز است. سونوریته خوب، نتیجه‌ی ترکیبی از جنس پوست، وضعیت کمانه، و نگهداری صحیح از ساز است. اگر دف در معرض رطوبت، گرمای زیاد یا فشار فیزیکی قرار بگیرد، سونوریته آن آسیب می‌بیند و صدایی کدر یا ناهماهنگ تولید خواهد کرد. بنابراین، مراقبت درست از دف نه تنها به دوام فیزیکی آن کمک می‌کند، بلکه کیفیت صدای آن را نیز در سطح مطلوب نگه می‌دارد.
چگونه از پوسیدگی پوست دف جلوگیری کنیم؟
- دوری از مکان های مرطوب و بارانی
رطوبت زیاد باعث تورم و پوسیدگی پوست میشود. اگر دف در محیطی مرطوب قرار بگیرد، به تدریج می‌تواند شکل و کیفیت خود را از دست بدهد. بنابراین، بهتر است دف را در مکان های خشک و با تهویه مناسب نگه دارید. به عنوان مثال، اگر در فصل بارانی هستید، سعی کنید دف را در اتاقی با رطوبت کنترل شده قرار دهید.
- دوری از نور مستقیم خورشید
بدترین نوع نگهداری دف، تابش نور خورشید است. ممکن است برایتان پیش آمده باشد که یک پارچه رنگی را زیر آفتاب بگذارید؛ به مرور زمان، رنگ آن کمرنگ می شود. برای دف نیز همین طور است. تابش مستقیم آفتاب می تواند باعث تغییر رنگ و شکل پوست ساز شود. برای جلوگیری از این مشکل، دف را در مکان هایی نگهداری کنید که نور مستقیم خورشید به آن نرسد.
- اجتناب از تغییرات دما
تغییرات دما نیز می تواند به پوست دف آسیب برساند. اگر دف را در محیطی گرم و خشک نگهداری کنید و سپس به یک محیط سرد منتقل کنید، پوست آن ممکن است واکنش نشان دهد و دچار ترک شود. بنابراین، سعی کنید دف را در دماهای متعادل نگهداری کنید. این کار به شما کمک می کند تا از آسیب های ناشی از تغییرات دما جلوگیری کنید.
بهترین محل نگهداری دف کجاست؟
همان طور که در بخش های قبلی گفتیم، دف های پوستی به رطوبت حساس هستند. اگر دف در محیط مرطوب قرار بگیرد، پوست آن ممکن است دچار تورم و تغییر شکل شود. بنابراین بهترین مکان برای نگهداری دف، جایی است که هم خشک باشد و هم دما و رطوبت آن کنترل شده باشد. مثلاً اتاقی که به خوبی تهویه می شود و در آن نور مستقیم خورشید به ساز نمی تابد، گزینه مناسبی است.
یکی از مناسب ترین راه ها برای نگهداری دف، استفاده از کیف مخصوص است. کیف مخصوص نه تنها به شما کمک می کند که دف را به راحتی حمل کنید، بلکه از آن در برابر ضربه، گرد و غبار و تغییرات دمایی نیز محافظت می کند. با این کار، می توانید مطمئن باشید که دف شما همیشه در بهترین شرایط قرار دارد و آماده نواختن است.
اشتباهات رایج در نگهداری دف که باید از آن‌ها پرهیز کنید
1) رایج ترین اشتباه، استفاده از دف نامناسب برای مناطق مرطوب و شرجی است. اگر در شمال کشور زندگی می کنید، باید از دف هایی استفاده کنید که در برابر تغییرات جوی پایدار هستند. این دف ها معمولاً با مواد خاصی ساخته می شوند که مقاومت بیشتری دارند. بنابراین، هنگام خرید دف، به شرایط جوی منطقه خود توجه کنید و از دف های مناسب استفاده کنید.
2) خیلی از نوازندگان به تمیزی دست ها قبل از نواختن دف توجهی ندارند. قبل از اینکه به پوست دف دست بزنید، حتماً باید دست هایتان را کاملاً تمیز کنید. چربی و گرد و غبار می تواند کیفیت پوست و صدای دف را کاهش دهد و حتی باعث پارگی آن شود.
3) یکی دیگر از اشتباهات، عدم استفاده از کیف مخصوص برای حمل و نگهداری دف است. اگر دف را به طور مستقیم و بدون محافظت حمل کنید، احتمال آسیب دیدن آن بسیار بالا می رود. حتما از کیف مخصوص دف استفاده کنید.
جمع بندی
رطوبت، نور مستقیم خورشید، تغییرات دما و عدم استفاده از کیف مخصوص، همگی منجر به کاهش کیفیت دف شما میشوند. با مراقبت مناسب و نگهداری دف، می توانید از صدای دلنشین دف خود لذت ببرید و آن را برای سال های طولانی سالم نگه دارید.