درباره سيم ساز تار

آشنایی با سیم های تار

سيم هاي سفيد (Do) وهنگام با قطر 18/0 ميلي متر و گاه ضخيم تر، از جنس فولادي در دو نوع با روکش کروم و بدون روکش موجود مي باشد.

البته انواع سيم فقط به اين دو نوع منحصر نميشود و آلياژ هر قرقره سيم با قرقره ديگر متفاوت است و معمولا نوازندگان با روشهاي خاص خود کيفيت آلياژ را حدس ميزنند.

گاه آنرا در معرض اتش ميگيرند و بعضي لَختي سيم و فر نخوردن آنرا مطلوب مي دانند. معمولا صداي سيم هاي بدون روکش کروم زنگ دارتر, بازتر و شفاف تر است وسيم هاي روکش دار صدايي تميزتر و قدري گرفته تر و البته با صداي اضافه کمتر و مناسب براي ضبط دارد که نوازندگان مي توانند با در نظر گرفتن صداي سازشان، فشار پنجه و مضراب، سليقه شخصي و موارد ديگر نوع و ضخامت سيم هاي سفيد را انتخاب کنند. در بعضي از موارد از سيمهاي با قطر 19/0 و 20/0 ميليمتر و گاه ضخيم تر نيز استفاده مي شود.

آموزش تار به صورت حضوری و آنلاین در آموزشگاه موسیقی فردوس

سيم هاي زرد ( قرمز) (Sol) معمولا با قطر 20/0ميلي متر و بم با قطر 35/0ميلي متر از جنس برنز مي باشند.براي تار تا 30 سال قبل از جنس برنجي که زرد رنگ بودند استفاده مي شد که صداي کم زنگ تري داشت و کيفيت بهتر صداي سيمهاي برنزي جديد باعث از رده خارج شدن سيمهاي برنجي شد ولي اسم آن يعني سيم زرد باقي ماند.

گاه نوازندگان با توجه به نکات مذکور از قطر 22/0ميلي متر براي سيم هاي زرد وقطر 38/0 و 40/0 ميلي متر براي سيم هاي بم نيز استفاده مي کنند.

قطر سيم هاي زرد معمولا 0/2 ميلي متر از سيم هاي سفيد بيشتر مي باشند.البته مدتي است که سيمهايي با ضخامت هاي اعداد فرد بين شماره هاي زوج در بازار مشاهده ميشود که براي نوازندگاني که داراي گوشهايي حساس و دقيق هستند راه گشا است.

بطور کلي سيمهايي که در تار و سه تار استفاده ميشوند سيم هايي براي مصارف صنعتي بودند ولي در حال حاضر شرکت هايي وجود دارند که علاوه بر سيم هاي صنعتي، سيم ساز (Music Wire) هم توليد مي کنند؛ از جمله وبر(Weber) در فرانسه و شرکت پيراميد(Pyramid) در آلمان.

شرکت هاي توليدکننده از اين سيم ها جهت هسته مرکزي سيم هاي فنري و توليد اين سيمها براي نتهاي زير بعضي از پيانوها استفاده مي کنند.

براي سيمهاي سه تار نيز بطور معمول از همين سيمها استفاده مي شود ولي به دليل تنوع سليقه در طرز نواختن سه تار , شماره سيمهاي گوناگوني براي سه تار هاي مختلف بکار گرفته مي شود که نیاز به دانستن سرگذشت ساز تار و کارگاه ساخت تار است.

تعويض سيم هاي تار

– حدود 80 سانتي متر نخ قرقره را با گره زدن يا خيس کردن و يا استفاده از مقدار کمي سريش به دور گوشي مي پيچانيم.(در جهت خلاف عقربه هاي ساعت)

– حدود 120 سانتي متر از سيم مورد نظر را جدا کرده ودو سر آن را به صورت زنجير وار مي پيچيم؛البته چندين روش براي حلقه کردن سيم وجود دارد که در اينجا يک روش را توضيح مي دهيم.

براي اين منظور حدود 5 سانتي متر از سر سيم را روي طول سيم قرار مي دهيم، طوريکه يک حلقه درست شود، بعد با انگشت اشاره و شست حلقه را مي فشاريم و با انگشتان دست ديگر شروع به تاباندن سيم مي کنيم. بايد دقت نمود که سيمها بصورت زنجير و بهم بافته شوند و يکي تنها بدور ديگري بيچيده نشود.

در اين قسمت نيز ميتوان از دستگاه کوچکي به نام سيم تاب که توسط استاد قنبري مهر طراحي شده هم کمک گرفت. براي اطمينان از گره درست و سالم مي توان پس از انداختن سيمها هر کدام را با دست گرفته و کشيد تا از باز نشدن آن در ضمن نوازندگي حتم داشته باشيم.

در ضمن هر جفت سيم در تار حتما بايد از يک قرقره جدا شود.چون اين احتمال وجود دارد که جنس سيمهاي هر قرقره متفاوت باشد و صداي يک جنسي ندهد.

به همين دليل نيز در صورت پاره شدن و يا آسيب يک سيم, هر دو سيم با هم تعويض ميشود. (يک پيشنهاد مفيد اين است که قبل از گره زدن سيم اصلي و از انجايي که گره سيم براي کوک ماندن ساز بسيار مهم است, مي توان با استفاده از سيمهاي کهنه که از روي ساز باز مي شود چندين بار گره زدن را تمرين کرد و در نهايت سيم نو را گره زد.)

– يکي از دو سر حلقه شده سيم را که گره ضعيفتري دارد را به نخ قرقره گره مي زنيم و سر ديگر که گره حلقه بهتر شده را در سيم گير قرار مي دهيم، سپس در حاليکه گوشي را در جهت خلاف عقربه هاي ساعت مي پيچانيم، با دست ديگر سيم را مي کشيم که محکم و در حالت کشش به دور گوشي بسته شود.

اين کار باعث ميشود تا سيم روي گوشي فر نخورد چون در صورت فر خوردن در زمان نوازندگي به آهستگي کوک باز مي کند و نوازنده را آزار مي دهد. بايد توجه داشت که سيم به صورت نامنظم روي گوشي پيچيده شودو به اصطلاح سيم روي سيم بيفتد و خود را محکم کند و در حين نوازندگي کشش سيم کم نشود. اما در دورهاي آخر سيم بايد در راستاي شيار شيطانک بسته شود که سيم از روي گوشي تا شيطانک به صورت صاف قرار گيرد.

– بعد از کوک کردن سيم، چندبار آنرا گرفته و به آرامي به سمت بالا در حدود يک سانتيمتري مي کشيم که در اين صورت سيم مقداري کش مي آيد که با کوک کردن مجدد به فرکانس مورد نظر مي رسيم. ( نکته ايمني بسيار مهم اينکه به دليل احتمال پاره شدن سيم در زمان کشيدن سيم براي اطمينان از محکم شدن گره ويا کشش ان براي جا انداختن سيم , صورت خود را در حين اينکار از ساز به حد کافي دور نگاه داريم).

– نکته بسيار مهمي قابل ذکر است که در صورت عدم رعايت آن کوک کردن تار همانند کمانچه،يکي از مشکلترين کارهاي دنيا ميشود و آن اينکه در برخي از موارد هنگام کوک کردن، سيم در شيار شيطانک يا خرک حرکت نرم خود را ندارد و به اصطلاح گير مي کند. در اينگونه موارد بايد شيارها را به پودر مخصوص(که خصوصا براي اين کار ساخته ميشود) يا صابون و يا در دسترس تر از همه پودر مغزي مداد (گرافيت) آغشته کرد تا حرکت سيم در آنها روان شود .اين کار چنانچه در مقاله کوک تار نيز گفته ايم باعث ثابت ماندن کوک در حين نوازندگي ميشود.

– براي جلوگيري از آسيب رسيدن به پوست و بجا نماندن جاي فشار سيمها بروي کاسه تار در انتهاي دهنه بزرگ (محلي که سيمهاي تارروي کاسه مينشيند ,حد فاصله خرک وسيمگير)چيزي مثل برشي از کاغذ ، مقواي گلاسه ، تيغ ژيلت ، پوست چند لايه تار ، پوست دف يا چسب کاغذي قرار مي دهيم.

– يک نکته بسيار مهم اين که پس از انداختن سيم ها, سعي کنيد ته سيم باقي مانده از گره را با خم و راست کردن از بيخ محل گره بشکنيد تا هيچ زايده اي از آن باقي نماند که در حين نوازندگي در مچ دست ايجاد خراش يا زخم کند.از بريدن يا قطع آن هم خوداري کنيد ,چون حتما از انتها قطع نمي شود و ته سوزن مانندي باقي مي ماند که در دست فرو مي رود.

– زمان تعويض سيم تار بستگي به ساعات تمرين روزانه، فشار دست نوازنده ، مرغوبيت سيم، رطوبت محيط و… دارد. معمولا سيم ها بعد از مدتي دچار زنگ زدگي، رنجه شدن در قسمت پشت پرده ها ( در اثر انگشت گذاري )، عدم پايداري کوک، دو صدايي و گز زدن مي شوند که در اين صورت بايد تعويض شوند .اين زمان از چند روز براي نوازنده پرتمرين حرفه اي, تا چند ماه براي نوازنده تفنني مي تواند متفاوت باشد.