سنتور بدون شك يكي از متداول‌ترين سازهايي است كه هنر دوستان به آن گرايش پيدا مي‌كنند و بدون اغراق اكثريت قريب به اتفاق آن‌هايي كه نواختن اين ساز را شروع مي‌كنند ، اولين درس‌ها را از كتابي به نام دستور سنتور مي‌آموزند . دستور سنتور كه شايد از پرفروش‌ترين كتاب‌هاي موسيقي ايراني باشد ، در سال 1340 به چاپ رسيد و تاكنون شايد حدود يكصد هزار نسخه از آن مورد استفاده‌ي هنرجويان سنتور قرار گرفته است . اين كتاب ساخته‌ي ذهن استادي است كه حدود چهل سال پيش ، دورانديشي خاص او نظر بر افق‌هاي دوردست داشت و مي‌ديد كه چگونه بايد مكتبي استوار را در آموزش ساز سنتور بنا نهد . اين چنين بود كه استاد فرامرز پايور مكتب خود را پي‌ريزي كرد.
سال‌ها پيش تنها كتاب ويژه‌ي ساز سنتور ، رديف استاد صبا بود . طبيعي است كه براي يك هنرجو ، آغاز كردن نوازندگي با رديف استاد صبا كار آساني نيست ، زيرا ريزه كاري‌ها و عمق مطالب در حدي است كه هنرجوي تازه‌كار از درك و اجراي بسياري از آن‌ها عاجز مي‌ماند و منطقي نيست كه نوازندگي با مطلبي سخت آغاز شود . به نظر مي‌رسد ايده‌ي اوليه‌ي استاد پايور در تهيه و تنظيم كتاب‌هاي آموزشي متعدد ، اين بوده است كه توالي مطالب چاپ شده و قابل اجرا براي هنرجويان ، از آسان به مشكل و از ساده به پيچيده باشد . منظور از اشاره به جنبه‌هاي تاريخي قضيه ، اين است كه بتوان به ريشه‌هاي اصلي و منطقي اطلاق لفظ «مكتب» به شيوه‌ي آموزشي استاد پايور دست يافت . ذكر چند نمونه براي روشن شدن قضيه لازم است:
بهترین آموزشگاه سنتور
– استاد پايور دقت خاصي در مشخص كردن جايگاه هر يك از كتاب‌هاي آموزشي خود دارند و به عبارت ديگر ، شايد انگيزه‌ي چاپ بيش‌تر كتاب‌هاي ايشان ايجاد پله‌هاي ساخته‌نشده‌ي نردبان پيشرفت براي هنرجويان اين رشته از موسيقي است . براي استادي كه رديفي چون رديف چپ‌كوك را نگاشته است ، انگيزه‌ي چاپ دوره‌ي ابتدايي صرفاً مي‌تواند پركردن خلأ آموزشي ميان دستور سنتور و رديف استاد صبا باشد . اين دقت نظر شايد از مهم‌ترين دلايل رواج اين مكتب است .
– استاد پايور دقت خاصي در اداره‌ي كلاس‌ها و پيشرفت مستمر شاگردان خود داشته و استاداني نيز تربيت كرده‌اند كه بتوانند كتاب‌هاي اين مكتب را در اقصي نقاط كشور ، با بهترين و درست‌ترين شيوه‌ي ممكن ترويج دهند . اين سياست نيز در همه گير شدن شيوه‌ي آموزشي ايشان و مكتبي بودن نوع كار دخيل بوده است .
– استاد پايور بسياري از آثار خود را در قالبي منظم و هدف‌دار به چاپ رسانده و از آن‌ها براي آموزش هنرمندان زبده سود جسته است . آموزش از روي نت همواره دقت كار را بالا مي‌برد و باعث مي‌شود تقريباً هر كسي بتواند با اطمينان ، قطعه‌ي مورد نظر خود را بيابد و اجرا نمايد .
– فراموش نشود كه واژه‌هاي مكتب و سبك با يك‌ديگر تفاوت اصولي دارند و تصور نشود كه مكتب استاد پايور همان سبك ايشان است . مكتب بيش‌تر در مورد شيوه‌هاي آموزشي ، و سبك بيش‌تر در مورد شيوه‌هاي نوازندگي و آهنگ‌سازي يك استاد به كار مي‌رود . استاد پايور در نوازندگي و آهنگ‌سازي موسيقي ايراني نيز صاحب سبك هستند كه اميدواريم در مقاله‌اي ديگر به آن بپردازيم . در مقاله‌ي حاضر نگارنده كوشيده است صرفاً به معرفي مكتب ايشان بپردازد .
بهترین کلاس سنتور
– واژه‌ي مكتب از اين جهت به كار رفته است كه شيوه‌ي آموزشي استاد پايور در مقياسي بسيار وسيع‌تر از كلاس شخصي ايشان استفاده مي‌شود . اين شيوه ، كفايت خود را اثبات كرده و هنرجو تقريباً با اطمينان مي‌داند كه وارد عرصه‌اي جدي شده است ؛ عرصه‌اي كه شايد در بهترين حالت ، به انجام رساندن آن چيزي حدود ده سال طول بكشد ؛ عرصه‌اي كه با دقت طراحي شده و هر جا كه استاد از ادامه دادن مسير باز بماند ، استادي ديگر در دسترس و قابل مراجعه است . به عقيده نگارنده ، مكتب استاد پايور در نوازندگي سنتور ، نيازمند شرح و بسط و موشكافي است و بايد جزئيات آن براي تمام هنرجويان و هنرآموزان سنتور مشخص شود . براي اين منظور ، از مشاهدات و برداشت‌هاي شخصي خود ، از زمان ورود به اين مكتب تا لحظه‌ي فارغ‌التحصيل شدن از آن ، استفاده برده‌ام . با اين كه آموخته‌هاي دوران تحصيل نگارنده به مدت ده سال (از سال 1363 تا 1373) در اين مكتب مي‌تواند گوياي بسياري از جزئيات آموزش در اين مكتب باشد ، اما نبايد از نظر دور داشت كه نظرات ديگر شاگردان اين مكتب نيز مسلماً در تكميل و تأييد گفتار زير نقشي بسزا خواهد داشت.