دوصدایی در سیم های جفت

یکی از شاخصه های ضروری ساز تارگرفتن صدای واحد از برخورد مضراب با یک جفت سیم است واگر کوک ساز دقیق باشد اما بر روی پرده ها یک سیم از دیگری بالاتر یا پایین تر باشد به این حالت دو صدایی یا دو روگ بودن می گویند.

آموزش آنلاین تار در آکادمی موسیقی فردوس

عدم تناسب خرک سطح رودسته وشیطانک

اگر زاویه ی تراش این سه قسمت ساز دارای هماهنگی لازم نباشند در هنگام گرفتن پرده ها میزان کشش دو سیم متفاوت می شود و گویا هر سیم کوک مجزایی پیدا میکند و حاصل این امر صدای دورگ است.معمولا دو صدایی در بالادسته بیشتر به تنظیم شیارهای شیطانک و دو صدایی پایین دسته به نا هماهنگی شیارهای خرک باز می گردد.

عدم وجود هماهنگی سطح سیم در روی خرک با زاویه ی روی دسته

اگر ساز تار را از قسمت سیم گیر و از ته کاسه بنگریم در اکثر سازها خرک توان و بالانس ندارد وروی قسمت سیم بم دچار فرو رفتگی میشود. این امر سبب می شود که گاهی حتی سیم اول سفید بالاتر از سیم دوم قرار گیرد و پایین دسته دو صدایی شود . حل این موضوع به تراش خرک و تنظیم دقیق زاویه دهنه های ساز تار باز میگردد.گذشته از رابطه ی مشگل دو صدایی و ساختار ساز عوامل حاشیه ای مهمی نیزدارد.هنگامی که پرده ها نو هستند و هنوز برجستگیها و پرزهای انها در اثر ساز زدن صاف نشده است برخی از پرده ها دو صدایی هستند.در این حالت اگر پرده ها به صورت رندوم یکی در میان دورگ باشند مشگل اساسی از پرده بندی است اما اگر تمام پرده ها ی منطقه ی مشخصی از ساز دورگ باشند به ساختار وساز باز می گردد.

نکته بسیار مهم

با فرض اینکه ساز بی ایراد باشد اما نوازنده انگشت خود را به درستی بر روی پرده ها قرارا ندهد صدای سازبه صورت دو رگ به گوش می رسد .این امر به اشکال مختلف می تواند رخ دهد اما از بارزترین حالات این است که نوک انگشت نوازنده انگشتهای خود را اندکی عقبتر از سیم بگیرد . در این هنگام چون نوک انگشتان ما به صورت دایره مانند است و به صورت شیب دار گیر میکند .قسمت پایینی دایره نوک انگشت جلوتر از قسمت بالایی انگشت سیم را قطع می کند و حاصل این امر ایجاد دو طول مختلف سیم است یعنی به واسطه ای عمیق تر بودن سیم بالایی اصلی از طول پایینی بیشتر می شود و دو طول سیم مختلف به معنای دو صدای مختلف است.با توجه به این امر شایان ذکر است که امکان دو صدایی بودن ساز در درجه ی اول باید هنگام جا افتادن پرده ها باشد و از ان مهمتر اینکه این محک صوتی توسط کسی انجام شود که دست کم از عهده ی درست گرفتن پرده ها بر بیاید .بسیاری از نوازندگان که گمان میکنند سازشان دو صدایی دارد در حقیقت مشگل و ایراد نوازندگی خود را به ساز نسبت می دهند . هم چنین مطلب نیم نگاهی به رد پای سه‌تار در تاریخ ایران را بخوانید.

آموزش آنلاین موسیقی در آموزشگاه موسیقی فردوس