نوازندگان ایرانی از تکنیکی نواختن می گویند

موسیقی اصیل ایرانی بر اساس آنچه از دوره قاجار تا به امروز به صورت شنیداری به ما رسیده همواره روح و اصالت خاصی را به همراه داشته است.

اصالتی که در سال های اخیر و در آثار موزیسین های ما کمتر دیده می شود. چندی است نوازندگان جوان موسیقی ایرانی در اجرای آثار خود تکنیک نوازندگی را بر هر چیز دیگری ارجحیت می دهند.

برخی موزیسین ها معتقدند اگر تکنیک از جایگاه اصلی اش که همان نقش ابزاری است، خارج شود و سعی در ایجاد حیرت در مخاطبان کند، در این صورت جایگاه والای هنر را تا حد عملیات آکروبات تنزل داده است اما در این میان سوالی مطرح است که آیا تکنیکی نواختن به ماهیت موسیقی ایرانی لطمه وارد می کند؟ یا این نوع نوازندگی می تواند در پویا تر شدن موسیقی ایرانی موثر باشد؟

آموزش آنلاین گیتار در آموزشگاه فردوس

آموزش گیتار به صورت حضوری

نوازندگی تکنیکی و روح موسیقی ایرانی

داریوش پیرنیاکان، نوازنده تار و سه تار و سخنگوی خانه موسیقی که اجراهای زیادی را با استاد محمدرضا شجریان در کشورهای گوناگون داشته است، تکنیک را ابزاری برای بیان محتوا می داند و در این باره می گوید: نوازنده یی که بر فرض قابلیت این را داشته باشد که تمامی سازها را با مهارت هر چه تمام تر بنوازد اهل تکنیک است و می تواند تمامی زوایای ساز را با بیان گیرا بنوازد.

اینکه جوانان ما با سرعت ساز می زنند تکنیک زدن محسوب نمی شود زیرا «تکنیک» ابزاری است برای بیان محتوا و مفاهیم. مجیدکیانی نوازنده، سنتور که طی ایامی عضو شورای ارزشگذاری آثار هنری بود، عقیده دارد تکنیک نوازی بدون داشتن تجربه پایه یی ندارد. او در این باره گفت: «تکنیک نوازی» شیوه دیگری است در نواختن اما نوازندگانی که این شیوه را انتخاب کرده اند باید با ردیف آشنا و محتوا را درک کرده باشند.

تکنیک نوازی بدون داشتن تجربه پایه یی ندارد در این میان کیوان ساکت، نوازنده تار که پیرو مکتب علی نقی وزیری است و در سال ۱۳۷۵ گروه وزیری را تاسیس کرد، تکنیک نواختن را یک اصطلاح غیرحرفه یی می داند و می گوید: تکنیک نواختن یک اصطلاح غیرحرفه یی است. تکنیک به تنهایی به معنی مهارت است و تکنیک نواختن اصلا معنی نمی دهد.

به طور مثال در گذشته نوازندگان تار با مهارت می نواختند اما متاسفانه در عصر معاصر این روند نزول پیدا کرده و امروزه نوازندگی تار افت کرده است. اگر نوازنده هر آنچه اراده کند بنوازد یعنی مهارت دارد و آنجاست که معنای تکنیک با مهارت رویارو می شود.

مصباح قمصری، نوازنده کلارینت و ابداع کننده ساز بم کمان از جمله نوازندگانی است که در آثار خود هم بحث تکنیک و مناسب خوانی را مورد توجه قرار داده و هم با فضاسازی های موسیقیایی سعی در ابداع روشی نو کرده است و درباره ورود تکنیک به موسیقی ایرانی چنین می گوید: تکنیک تعریف ثابتی ندارد و در این باره ادامه می دهد: تکنیک تعریف ثابتی ندارد و با شرایط جامعه تغییر می کند تعریفی که امروزه برخی ها از تکنیک دارند با تعریف آن در کشورهای غربی متفاوت است.

متاسفانه تعریف های ما به بیراهه می روند و به همین دلیل روز به روز مخاطبان موسیقی در ایران کم می شود، خصوصا موسیقی سنتی! اگر به دو سال گذشته رجوع کنیم متوجه می شویم که فروش آلبوم ها و کنسرت ها در سال جاری تا چه حد نزول کرده است.

آموزش تئوری موسیقی

اصالت تکنیک، اصالت موسیقی ایرانی

مجید کیانی با اشاره به اینکه نسل جوان باید اصالت های موسیقی اصیل را بپذیرد ،گفت: اگر «تکنیک نوازی» سد راه شیوه های دیگر موسیقی نشود به ماهیت موسیقی ایرانی لطمه نمی زند و جوانانی که به تکنیک در نوازندگی تکیه می کنند اگر اصالت های شیوه سنتی را بپذیرند می توانند محفوظ بمانند.

مصباح قمصری با اشاره به اینکه ردیف در موسیقی ایرانی با این قبیل مسائل لطمه نمی خورد، گفت: ردیف بستر محکمی دارد و در نوازندگی تمامی زوایای موسیقی به ردیف ختم نمی شود. من فکر می کنم اصلی ترین چیزی که به ماهیت موسیقی ما لطمه وارد می کند گذر زمان و نیروی نسل جوان است که دارد هدر می رود.

گرایش نسل جوان به تکنیک نوازی

برخی نوازندگان جوان موسیقی ایرانی سعی دارند در کارهایشان نوآوری کنند و عقیده شان بر این است که نوآوری همراه با تکنیک در موسیقی ایرانی و داشتن ریتمی تند محقق می شود. اما در این میان چندی از نوازندگان سنت گرا عقیده دیگری دارند و می گویند، تند نواختن ماهیت اصلی موسیقی ایرانی را زیر سوال می برد.

کیوان ساکت با اشاره به اینکه جوانان ما از این کار سخت برنمی آیند، گفت: اکثر جوانان ما به لحاظ مهارت از پس تکنیکی نواختن برنمی آیند. آنان اگر توانایی داشته باشند ساز را با مهارت هرچه تمام تر بنوازند و رمز و راز موسیقی را کشف کنند، قادر به اجرای آهنگی می شوند که با آنکه تکنیک نوازندگی در آن نقش مهمی ندارد، می توانیم آن را تکنیکی بدانیم. در غیر این صورت تلاش این نوع نوازندگان برای کاری صرف می شود که از عهده اش بر نمی آیند.

داریوش پیرنیاکان این تکنیک نوازی را اقتضای سن جوانان دانست و در این باره گفت: نسل جوان هیجان دارد و ما هم باید تشویق شان کنیم. با گذر زمان تجربه هایشان بیشتر می شود، خودشان متوجه خواهند شد که به چه صورت بنوازند. اما باید جوانان را توجیه کنیم که در کنار این هیجان و سرعت در نوازندگی روح موسیقی و جنبه عرفانی را هم در نظر بگیرند.

تاثیر تکنیکی نواختن در پویایی موسیقی ایرانی

با توجه به آنچه پیش تر گفته شد این سوال مطرح می شود که آیا پویایی موسیقی ایرانی با تکنیکی نواختن نوازنده های جوان میسر می شود؟

کیوان ساکت با اشاره به اینکه رشد و پویایی موسیقی ایرانی بستگی به شرایط محیطی دارد، گفت: این پویایی خود به خود رخ نمی دهد. ما باید به مرحله یی برسیم که هم معانی و مفاهیم را کشف کنیم و هم به لحاظ توانایی و تسلط بتوانیم قطعه های دشوار را اجرا کنیم. مجید کیانی نیز در این زمینه معتقد است: هیچ هنری بدون ریشه فرهنگی دوامی ندارد.

پویا شدن موسیقی به شکلی صورت می گیرد که تمامی پشتوانه گذشته خود را در بر گیرد به عنوان مثال موسیقی کلاسیک مدرن تمامی پشتوانه موسیقی کلاسیک را حفظ کرده است. بنابراین کسی که نوآوری می کند باید ریشه و فرهنگ گذشته خودش را در نظر بگیرد و حفظ کند.

داریوش پیر نیاکان با اشاره به اینکه پویایی موسیقی ایرانی هویت و محتوای خاص خودش را دارد، گفت: اگر جوانان ما «تکنیک نوازی» به سبک خودشان را پویایی می دانند از کم تجربه گی شان است. تکنیک ابزاری است برای بیان موسیقی و نمی تواند باعث پویایی در موسیقی شود.

در این باره مصباح قمصری نظری مشابه دارد و معتقد است: موسیقی ایرانی احتیاج به تکنیک های عجیب و غریب برای ثابت کردن خودش ندارد. متاسفانه نوازندگان ما مشکل شنیدن دارند. برای پویا شدن در موسیقی باید یکسری اولویت ها را در نظر بگیریم و پایه های اولیه را درست کنیم.

با تمام این تفاسیر اما هنوز مشخص نیست که آیا واقعا موسیقی ایرانی که بعد از چندین قرن به شکل امروزی به دست ما رسیده، نیازی به پویا شدن و تغییر دارد.

هر چند بسیاری از نوازندگان معتقدند تکنیک نوازندگی و گوشه چشم داشتن به موسیقی غربی می تواند موسیقی ایرانی ما را از ورطه تکرار دور کند اما انگار تحلیل موزیسین های سنت گرا هم درست است چراکه اگر قرار باشد هر نسل، با هر دانشی که دارد موسیقی ایرانی و ردیف را متحول کند شکی نیست که چند سال آینده نسل آتی با ردیف موسیقی ای مواجه می شوند که با آنچه از اول بوده تفاوت های اساسی دارد.