آموزش آواز سنتی

آموزش آواز سنتی از مبتدی تا حرفه ای

بیاید ابتدا با برخی از اصطلاحات و عناصر کلیدی خوانندگی سنتی آشنا شویم که آن را از سایر آواز ها مانند آواز پاپ یا آواز کلاسیک متمایز می‌کنند.

ملودی (Melody)

ملودی به ترکیبی از صداها و نت‌ها که با ترتیب زمانبندی مشخصی اجرا می‌شوند و به عنوان پایه و عنصر اصلی در هر قطعه موسیقی می شناسند. ملودی ها در آواز سنتی معمولاً از نظر تکرار و تنوع در الگوی نت‌ها و ریتم ساده و قابل حفظ است، اما همزمان ترکیبی خاص را منتقل می‌کند. علاوه بر خوانندگی سنتی، ملودی سنتی، در سبک‌ها و ژانرهای مختلف موسیقی، از جمله پاپ، کلاسیک، راک، جاز و بسیاری دیگر، کاربرد دارد.

ریتم (Rhythm)

ریتم در آواز سنتی معمولاً منظم و قابل پیش‌بینی است به شکلی که به ترتیب و نحوهٔ تقسیم زمانی و ضرب قطعات موسیقی اشاره دارد. این به تشکیل یک فضای مشترک بین خواننده و گوش‌دهنده کمک می‌کند که معمولاً به با استفاده از وسیلهٔ ضرب‌های اصلی و ضرب‌های فرعی که توسط آلات موسیقی سنتی بیان می‌شود. ضرب‌های اصلی یا ضربه‌های سراسری در یک دورهٔ زمانی مشخص تعریف می‌شوند. ضرب‌های فرعی نیز به تقسیم بخش‌های کوچکتر زمانی درون هر ضربه اصلی اشاره دارند.

در برخی از سبک‌های اواز سنتی مانند قالیشوبی و ترانه‌سرایی هندی، یک ساز ضربی به نام “تابلا” (Tabla) استفاده می‌شود. تابلا معمولاً به همراه صدای خواننده در اجرا می‌شود و نقش مهمی در ایجاد ریتم و ضرب موسیقی دارد. هر قطعه و سبک اواز سنتی می‌تواند الگوهای ریتمیک متفاوتی داشته باشد که به تناسب با خصوصیات فرهنگی و موسیقی آن منطقه یا سبک اجرا می‌شود.

پویایی (Dynamics)

 زمانی که از پویایی موسیقی صحبت می کنیم منظورمان انعطاف‌پذیری و زنده‌بودن اجرا است به طوری که شنونده ارتباط قوی از آواز دریافت نماید. برای ایجاد نمودن پویایی در قطعه سنتی باید این عامل را با تغییرات در شدت صدا ایجاد نمود. اما در عین حال، خواننده در اواز سنتی فضایی را برای خلاقیت شخصی خود دارد و می‌تواند از اصول موسیقی سنتی، الگوها، ریتم‌ها، مقام‌ها و آوازها را با توجه به سبک و منطقهٔ خاص خود تغییر دهد در عین حال آزادی خود را در اجرا بیان کند.

علاوه بر این، در خوانندگی سنتی می‌تواند از تکنیک‌های صوتی و ابزارهای اجرایی خاص مانند فنون تزئین (Ornamentation) که شامل تغییرات کوچک در نت‌ها، زمان‌بندی‌ها و روش‌های اجرا است، می‌تواند به اجرا زندگی و جذابیت بیشتری ببخشد. همچنین، تکنیک‌های صوتی مانند آوازهای میانبر (Sargam) و تقلید از صدای سازها (Gayaki Ang) نیز برای بیان احساسات و جذابیت در اواز سنتی به کار می‌روند.

تکنیک (Technique)

تکنیک‌های خاصی وجود دارد که به خوانندگان سنتی کمک می‌کند تا بتوانند آواز سنتی ایرانی را کنترل کنند و امکان ارائه یک اجرای پرقدرت و موثر را فراهم کنند.

1. مقام‌خوانی (Sargam): این تکنیک در بسیاری از سبک‌های آواز سنتی، به ویژه در موسیقی هند و پاکستان، استفاده می‌شود. در این تکنیک، نت‌ها با استفاده از نام‌های سرگام (سا، ری، گا، ما، پا، دا، نی) بیان می‌شوند.

2. تزئین (Ornamentation): این تکنیک شامل تغییرات کوچکی است که در طول اجرا به نت‌ها، زمان‌بندی‌ها و روش‌های اجرا اضافه می‌شود. تزئین‌ها می‌توانند شامل لرزش‌ها (vibrato)، مجراها (trills)، تعلیق‌ها (grace notes) و تغییرات ریتمی باشند. این تکنیک‌ها به آواز سنتی زندگی و جذابیت بیشتری می‌بخشند.

3. تقلید از صدای سازها (Gayaki Ang): در اواز سنتی، خواننده می‌تواند از تقلید صدای سازها و حتی الگوهای نواختن سازها استفاده کند. به عنوان مثال، می‌تواند صدای ویلن، سنتور، سیتار یا سازهای دیگر را با صدای خود تقلید کند و این تکنیک را در آواز خود بیان کند.

4. آرپژ (Arpeggio): در آواز سنتی، از آرپژ (یعنی نت‌های متوالی یک سه‌نتی یا چهارنتی) به عنوان یک تکنیک مفید استفاده می‌شود. این تکنیک به خواننده اجازه می‌دهد تا نت‌ها را با ترتیب و نحوهٔ خاصی اجرا کند و به آواز سنتی تنوع و پویایی بیشتری ببخشد.

کلاس آموزش آواز سنتی

آشنایی با سبک‌ها و فرهنگ‌ها: با توجه به درآمیخته شدن آواز سنتی با سبک‌ها و فرهنگ‌های شهر های مختلف ایران، بای تئوری اولیه آواز را آموزش ببینید و نوع گویش و با انواع سبک های مختلف آشنا شوید و تصمیم بگیرید کدام سبک یا را می‌خواهید در آموزش خوانندگی سنتی تمرین کنید.

پیدا کردن آموزشگاه آواز سنتی: استاد آواز خوب، یکی از مهم ترین ارکان یادگیری آواز سنتی است و در مرحله اول باید برای آموزش صحیح از یک استاد حرفه‌ای کمک بگیرید. در آموزشگاه آواز خوب، شما می توانید در یادگیری تکنیک‌ها، قوانین موسیقی سنتی و تمرین‌های صحیح پیشرو باشید. حتما در نظر داشته باشید آموزشگاهی که برای آموزش خوانندگی سنتی ایرانی انتخاب می کنید از تجهیزات و استدیو برخوردار باشد تا تمامی تکنیک ها و اصول آموزشی را رعایت نمایند.

تقویت صدا: شاید در سبک آواز پاپ یا آواز کلاسیک، تمام تمرکز بر روی تقویت قدرت و شدت صدا نباشد، اما برای آواز سنتی، تقویت صدا و کنترل آن امری کاملا حیاتی است. تکنیک‌هایی که باید به صورت مکرر و سطح بندی شده برای افزایش قدرت صدای خود تمرین کنید شمال: فنون کنترل تنفس و انواع آن، تمرینات خفیف صدا و تمرینات استراحت صدا استفاده کنید.

گسترش دایره‌ی صوتی: در یک دوره آموزش آواز سنتی همواره باید در طول زمان، سعی کنید دایره‌ی صوتی خود را گسترش دهید. مهمترین نکته در گسترش دایره‌ی صوتی، فقط و فقط تمرین و تکرار است. با تمرین منظم و مداوم در زمینه‌ی صدا سازی و کلفت کردن صدا، می‌توانید قدرت و مهارت صوتی خود را بهبود بخشید.

تمرین آوازها و قطعات موسیقی: استفاده از قطعات موسیقی سنتی  و بررسی کردن نکات کلیدی اواز خوانی سنتی این قطعات در این مرحله کمک کننده است. قوی ترین اساتید در زمینه موسیقی و آواز سنتی که می توانید آثار آنها را به عنوان منبع استفاده و تمرین کنید شامل:

حسین تهرانی، قمرالملوک وزیری، حسین علیزاد، جلیل شهناز، همایون خرم، خدیجه اشرف‌السادات، کیهان کلهر، جلال ذوالفنون، پرویز مشکاتیان، حسن کسایی،اکبر گلپایگانی، رحمت الله بدیعی، مسعود بختیاری، حسین خواجه امیری (ایرج)، فاطمه واعظی (پریسا)،عصمت باقرپور (دلکش)،احمد عبادی، ادیب خوانساری،فرامرز پایور، فرهنگ شریف

تنفس کنترل شده: در این تکنیک، شما باید تنفس خود را به طور کنترل شده و قابل تنظیم انجام دهید. می‌توانید با استفاده از شمارش در ذهن خود، تنفس را کنترل کنید و هوا را به طور یکنواخت و پایدار عبور دهید. این کمک می‌کند تا صدای شما پایدارتر و قوی‌تر باشد.

 تنفس قفسه سینه: در این تکنیک، باید هنگام تنفس، هوا را از طریق قفسه سینه خود عبور دهید. با تمرین این تکنیک، می‌توانید بر روی کنترل صدا و تنظیمات دقیق‌تر آواز خود تمرکز کنید.

تنفس تکنیکی: ممکن است استاد آواز یا تکنسین صوت شما را به تکنیک‌های خاص تنفس هدایت کند تا به نتایج بهتری دست یابید. مثلاً تنفس تکنیکی می‌تواند شامل استفاده از تنفس زنده، تنفس معکوس یا تکنیک‌های دیگر باشد.

تنفس استراحت: استراحت صدا برای حفظ بهداشت صدای شما بسیار مهم است. در طول تمرین و اجرا، به استراحت صدا توجه کنید و به صدای خود استراحت دهید. این به شما کمک می‌کند تا از آسیب به صدا جلوگیری کنید و صدایتان را پایدار نگه دارید.