آشنایی با موسیقی بومی

منظور از موسیقی بومی چیست؟

در بحث‌های مربوط به فرهنگ و هنر به کرات از واژه “بومی” نظیر شعر بومی یا موسیقی بومی استفاده می‌شود. پرسش این است؛ وقتی می‌گوییم “موسیقی بومی” منظور چیست؟ هنگامی که ما به موسیقی ملل و سرزمين‌هاي مختلف گوش میدهیم، با کمی دقت تفاوت آنها را با یکدیگر احساس میکنیم؛ مثلا تفاوت ملودی در دو قطعه فرانسوی و ایتالیایی را متوجه مي‌شويم و يا از آنجايي كه نوع استفاده از فواصل “پنتاتونيك” در موسيقي ايراني و چيني تفاوت مي‌كند، هنگامی که به یک قطعه موسیقی چیني گوش میکنیم تفاوت آن را با یک قطعه ايراني كالا احساس می‌کنیم.

مقایسه موسیقی بومی با موسیقی کلاسیک

مقایسه‌ی موسیقی کلاسیکِ شرقی (مثلا موسیقی کلاسیکِ ایرانی) با موسیقی کلاسیکِ غربی است. ما با اندكي دقت تفاوت این دو نوع موسیقی را كاملا متوجه مي‌شويم؛ دليل آن است كه در موسيقي كلاسيك ايراني بيشتر از گام‌هاي مينور استفاده مي‌شود در حالي كه موسيقي كلاسيك غربي بيشتر در گام‌هاي ماژور است. در آواز کلاسیک نیز همین منوال برقرار است.

آموزش آنلاین گیتار در آموزشگاه فردوس

آموزش گیتار به صورت حضوری

تفاوت‌ موسيقي ملل

تفاوت‌ موسيقي ملل ناشي از عوامل گوناگوني نظير؛ تفاوت‌های اقلیمی، تاریخی، آداب و رسوم و بسياري مسائل دیگر است. همين تنوع تفاوت‌هاي محيطي، انساني، تاريخ باعث مي‌شود كه موسیقی ایران با موسیقی شمال اروپا، موسیقی آفریقای جنوبی با موسیقی آمریکای لاتین و نظاير آن متفاوت باشد. حال اگر هرمنطقه را یک میدان بومی درنظر بگیریم، میتوانیم بگوییم تمام این انواع موسیقی‌ها، موسیقی‌های بومیِ آن منطقه هستند. برای مثال برای ایجاد موسیقی بومی در ایران معمولا از ساز دف ، ساز تار ، ساز سه تار یا ساز سنتور استفاده می شود.

وقتي مي‌گوييم ” بوم” منظور چيست؟

به طور کلی بوم، محیط زیستگاهِ افرادی است که در اصول اخلاقی و آداب و رسوم و به طور کلی فرهنگی (یا خرده فرهنگ) در آن با یکدیگر اشتراک دارند. حال اگر” كشور” را به عنوان يك ميدان فرهنگي در نظر بگيريم، در اين ميدان، اقوام گوناگون با آداب و رسوم، تاريخ و فرهنگ‌هاي مختلف زندگي مي‌كنند. به اين ترتيب، همانطور كه تنوع موسيقي سنتي ايران در ميان ملل وجود دارد در يك كشور نيز به دليل اين تنوعات، با موسيقي‌هاي متنوع و متفاوت مواجه هستيم. به این ترتیب مثلا در ایران، موسیقی کردها، لرها، گیلک‌ها،بلوچ‌ها، جنوبی‌ها و سایر اقوامِ با هم متفاوت است. بحث در خصوص دلايل مشخص اين تفاوت‌ها و نقاط اشتراك آنها بسيار مفصل است به عنوان نممونه در پاسخ به اين پرسش كه چرا موسیقی کردهای ایران شامل ریتم‌های دو ضربی و کوبنده است، درحالی که موسیقی گیلک های ایران بیشتر در آواز دشتی ساخته می شود بحث‌های مفصلی صورت گرفته است که در اینجا مجال ذکر آنها نیست. اما نکته‌ی مهم و قابل توجه در مبحث موسیقی‌های بومی این است که در تمام دنیا، موسیقی بومی هر منطقه مختص به خودش است. این امکان وجود دارد که انتقال فرهنگی در بعضی مناطق باعث مشابه بودن موسیقی این مناطق باشد اما به هرحال ریشه‌ی موسیقی‌های بومی را می‌توان در آداب و رسوم منطقه‌ی رشد آن جستجو کرد.

نکته‌ی دیگر آنکه در ایران برای بیان مفهوم موسیقی بومی،
از عباراتِ “موسیقی نواحی”، “موسیقی محلی”، “موسیقی فولکلوریک” و “موسیقی مقامی” نیز استفاده م‌ شود که امروزه بیشتر عبارتِ “موسیقی نواحی” در این باره کاربرد دارد البته باید به این نکته توجه کرد که از نظر تخصصی ، موسیقی نواحی در ايران حتما با آواز همراه می شود درحالی که موسیقی بومی ممکن است بدون آواز باشد.

اجزای موسیقی بومی

موسیقی بومی دارای اجزای مختلفی استکه باعث متمایز شدن موسیقی نسبت به دیگر قومیت ها می شود. قومیت های حال حاضر در ایران شامل: موسیقی بومی خراسانی، موسیقی بومی لری، موسیقی بومی آذری، موسیقی بومی کردی و موسیقی بومی جنوبی می شود که متناسب با فرهنگ و قومیت هر منطقه متفاوت است. این اجزا می‌توانند شامل سازها، ریتم‌ها، ملودی‌ها، و شعرهای محلی باشند. در بسیاری از موسیقی‌های بومی، سازهای سنتی مانند نی، عود، دف، و تمبک، فلوت، تنبور، کمانچه، سه تار، طبل و دوقل و… استفاده می‌شوند. همچنین، ریتم‌ها و ملودی‌های موسیقی بومی به گونه‌ای است که بیانگر ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی آن منطقه است.

موسیقی فولکلور

موسیقی فولکلور یا موسیقی عامیانه به نوعی از موسیقی اطلاق می‌شود که ریشه در فرهنگ و سنت‌های مردم یک جامعه دارد و معمولاً به‌طور شفاهی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. این نوع موسیقی بر اساس تجربیات روزمره مردم و ارتباط آنها با محیط طبیعی، اجتماعی و فرهنگی‌شان شکل می‌گیرد. در موسیقی فولکلور، سازهای محلی و دست‌ساز به‌کار می‌روند و ریتم‌ها، ملودی‌ها و اشعار اغلب ساده و در عین حال پرمعنی هستند. موسیقی فولکلور نه تنها وسیله‌ای برای تفریح و سرگرمی است، بلکه ابزاری برای بیان احساسات، داستان‌ها و تاریخ یک جامعه به شمار می‌آید. این موسیقی نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی و انتقال ارزش‌ها و باورهای قدیمی ایفا می‌کند و در بسیاری از مراسم و جشن‌ها، مانند عروسی‌ها، جشن‌های مذهبی یا مراسم سوگواری، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع سبک های موسیقی بومی در ایران

موسیقی سنتی ایرانی ، شامل مجموعه‌ای از سبک‌ها و موسیقی‌های محلی است که در سراسر کشور به لحجه و گویش های مختلفی ایجاد شده است که هر کدام بر اساس ساز مخصوص آن مطقه نواخته می شود. این سبک‌ها شامل موسیقی دستگاهی، موسیقی آذربایجانی، موسیقی کردی، موسیقی لری، موسیقی بختیاری و… می‌شوند. در این قسمت برخی از موسیقی های محلی ایرانی را نام برده ایم که با معرفی ساز های هر کدام نیز آشنا شوید.

1.موسیقی بختیاری

موسیقی بختیاری یکی از انواع موسیقی محلی ایران است که در منطقه بختیاری و استان چهارمحال و بختیاری اجرا می‌شود. این سبک موسیقی بومی برای بختیار ها و کوچ نشینان شهرت بسیاری دارد. این موسیقی شامل سازهایی مانند سه‌تار، دوتار، تار، نی، دهول، خرجک، دف، ضرب توسی و تنبک است و با ریتم و ملودی‌های خاص خودش شناخته می‌شود. از جمله مهمترین آوازها و آهنگ‌های بختیاری می‌توان به “دیلیم دیلیم”، “ترکیم ترکیم”، “شیشه”، “دیلین دلان” و “زریت” اشاره کرد.

2.موسیقی کردی

 موسیقی کردی در مناطق مختلفایران و خاورمیانه مانند کردستان، کرمانشاه، عراق، ترکیه، سوریه و غرب ایران اجرا می‌شود. این موسیقی شامل سازهایی مثل سه‌تار، تار، تمبک و کمانچه است و با ترکیبی از نوازندگی و خوانندگی به وجود می‌آید. سبک‌ها شامل موسیقی دانگری، موسیقی شهیدان، موسیقی کوردیلی، موسیقی یاری، موسیقی حه‌مزه و موسیقی کرمانجی می‌باشند

سازهایی که در موسیقی کردی استفاده می‌شوند شامل تار، سه‌تار، دوتار، نی، دهول، سازهای کوبه‌ای مانند دف و ضرب‌توسی است. آوازهای کردی نیز متنوع هستند و در برخی موارد به شکل گروهی و همراه با رقص اجرا می‌شوند.

3.موسیقی آذربایجانی

 اگر بخواهیم پرطرفدارترین موسیقی در ایران را از بین تمامی موسیقی های بومی انتخاب کنیم قطعا موسیقی به زبان آذری بهترین و قویترین نوع موسیقی بومی است. موسیقی آذربایجانی در مناطقی مانند آذربایجان شرقی و غربی ایران و در برخی شهر های ترکیه و ارمنستان نیز رایج است. این سبک شامل سازهایی مانند تار، کمانچه، سه‌تار، نی، تمبور، قانون، سنتور است. برخی از این سبک‌ها شامل موسیقی مغولی، موسیقی عشایری، موسیقی باکویی و موسیقی تبریزی می‌باشند این سبک موسیقی در سطح بین‌المللی شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته است، به خصوص در قالب اجراهای کنسرتی و مسابقات موسیقی بین‌المللی.

4.موسیقی بوشهری

 همانطور که از نام آن پیداست موسیقی بومی بوشهری برای استان بوشهر در ایران است. ریتم های سریع و اغلب شاد همگام با ضرب های یکسان و پرانرژی و البته استفاده از شعر های محلی از ویژگی های این سبک موسیقی است.این موسیقی شامل سازهایی مانند بوشهری و سه‌تار است و با ریتم‌ها و نوازندگی‌های خاص خودش تمایز می‌یابد.

5.موسیقی گیلکی

موسیقی گیلکی در منطقه گیلان، مازندران و مناطق شمال ایران اجرا می شود که ویژگی آن مرتبط با فصول سال، کشاورزی، عشایری و مذهبی است سازهایی مانند تار، کمانچه، سه‌تار و نی در این سبک مورد استفاده قرار می‌گیرند.

6.موسیقی بلوچی

 موسیقی بلوچی در استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان و جنوب شرق ایران و در کشور های پاکستان و افغانستان نیز شناخته می‌شود. این سبک شامل سازهایی مثل سروود، سرنای بلوچی و دامپیچ است و با ریتم‌ها و غنایی متمایز در محیط بلوچی اجرا می‌شود.

7.موسیقی بندری

 و آخرین موسیقی بومی رایج در ایران موسیقی بندری است که در مناطق سواحلی جنوب ایران و در بنادر مانند بندرعباس، بوشهر و شهرهای جنوبی اجرا می گردد. این موسیقی شامل سازهایی مانند تنبک و سه‌تار است و با ریتم‌ها و نوازندگی‌های خاص خودش مشهور است. این سبک موسیقی شامل آهنگ‌های مرتبط با دریا، صید و ماهیگیری، عروسی‌ها، جشن‌ها و مراسم مذهبی است.